Spis treści:
- Czy szkarlatyna jest zaraźliwa?
- Szkarlatyna u dzieci
- Szkarlatyna u dorosłych
- Szkarlatyna u dzieci: objawy
- Leczenie szkarlatyny
- Szkarlatyna: powikłania
- Szczepienie na szkarlatynę
Czy szkarlatyna jest zaraźliwa?
Szkarlatyna to dawna nazwa płonicy – wysypkowej choroby zakaźnej wywoływanej przez bakterie paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes – paciorkowiec ropny zaliczany do ziarniaków). Choroba występuje najczęściej wiosną i w okresie jesienno-zimowym. Okres wylęgania szkarlatyny trwa do 5 dni. Jest to choroba zaraźliwa. Przechorowanie szkarlatyny nie daje pełnej odporności, z tego względu znane są przypadki ponownego zachorowania.
Do zakażenia paciorkowcem może dojść drogą kropelkową, przez używanie wspólnych sztućców, kubków lub zabawek, z którymi miała kontakt osoba zakażona lub osoba będąca zdrowym nosicielem (10-20% populacji). Osoba chora przestaje być zaraźliwa po dobie od włączenia skutecznej antybiotykoterapii
– mówi dr n. med. Karolina Hydzik-Sobocińska, laryngolog.
Szkarlatyna u dzieci
Szkarlatyna rzadko pojawia się u niemowląt (karmione piersią do 6. miesiąca życia mają odporność od matki), najczęściej dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym. Na szczęście ryzyko powikłań u dzieci po szkarlatynie jest minimalne.
Szkarlatyną można zarazić się również od osoby chorej na anginę. To dlatego, że obie choroby wywoływane są przez ten sam gatunek bakterii (z tego samego powodu objawy szkarlatyny są podobne do tych towarzyszących anginie).
Szkarlatyna u dorosłych
Dorośli rzadziej chorują na szkarlatynę, ale może się to zdarzyć.
Objawy szkarlatyny u dorosłych są podobne, ale z reguły bardziej nasilone niż u dzieci, choć nie zawsze występują w typowej dla tej choroby chronologii. To z kolei może być mylące dla lekarza diagnozującego
– mówi dr n.med. Karolina Hydzik-Sobocińska.
Gdy szkarlatyna zaatakuje osobę dorosłą, często może mieć ostry przebieg i dawać nasilone objawy:
- wysoka gorączka, nawet do 40°C,
- nudności, wymioty,
- ból głowy i brzucha,
- powiększone węzły chłonne na szyi,
- wysypka,
- powiększone migdałki.
Szkarlatyna u dzieci: objawy
Szkarlatyna atakuje nagle. Wczesne objawy szkarlatyny to:
- wysoka gorączka,
- ból gardła (zapalenie gardła),
- powiększenie węzłów chłonnych szyi.
Więcej szczegółów: Objawy szkarlatyny.
Charakterystyczny dla szkarlatyny jest tzw. "malinowy język" – język staje się intensywnie czerwony z wyraźnie zaznaczonymi brodawkami.
Początkowo obserwujemy biały nalot na języku, który stopniowo ustępuje, a po kilku dniach język przyjmuje intensywnie czerwone zabarwienie i potocznie nazywany jest malinowym językiem. Tego objawu nie obserwujemy w anginie– tłumaczy dr n. med. Karolina Hydzik-Sobocińska.
Kolejne objawy szkarlatyny u dzieci to:
- mocno zaczerwieniona błona śluzowa gardła,
- czerwona wysypka na błonach śluzowych w jamie ustnej (szkarłatne łuki podniebienne),
- rozpulchnione i zaczerwienione migdałki,
- wysypka drobnoplamista (jak po ukłuciach igłą) pojawiająca się w 2-3 dniu choroby, początkowo w dołach pachowych, pachwinach, zgięciach łokci, obejmując stopniowo klatkę piersiową, brzuch, twarz z wolnym od wysypki tzw. trójkątem Fiłatowa (od nosa do kącików ust).
Wysypka ustępuje po kilku dniach i rozpoczyna się łuszczenie skóry na twarzy, później na brzuchu i po ok. 3-4 tygodniach na stopach i dłoniach.
fot. Adobe Stock
Leczenie szkarlatyny
Leczenie płonicy obejmuje przede wszystkim antybiotykoterapię. Dodatkowo przyjmowane są leki obniżające gorączkę (np. zawierające ibuprofen lub paracetamol) oraz niwelujące ból gardła. Leczenie szkarlatyny antybiotykami jest bezwzględnie koniecznie, aby nie doszło do powikłań.
Antybiotykiem z wyboru są penicyliny ewentualnie cefalosporyny, u osób uczulonych na penicyliny podaje się antybiotyki z grupy makrolidów. Bardzo istotne jest również leczenie objawowe, czyli nawadnianie pacjenta, stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych
– mówi dr n.med. Karolina Hydzik-Sobocińska.
Antybiotyk należy przyjmować tak długo, jak zaleci lekarz (minimum przez 10 dni). Przedwczesne przerwanie przyjmowania leków, nawet jeśli pacjent wydaje się być już zdrowy, może skutkować pojawieniem się powikłań lub nawrotem choroby.
W przypadku wyjątkowo uciążliwego, silnego bólu gardła, można wspomóc się dodatkowo lekkostrawną, półpłynną dietą. Sprawdzą się np. zupy kremy (nie gorące) czy koktajle.
Należy pamiętać, by chory nie wychodził z domu i przebywał w przewietrzonych pomieszczeniach. Jeśli silnie gorączkuje, zaleca się wymianę pidżamy i pościeli.
Szkarlatyna: powikłania
Wyróżnia się powikłania ropne i nieropne szkarlatyny. Wczesnym powikłaniem ropnym zakażenia paciorkowcowego może być ostre zapalenie ucha środkowego, ropień okołomigdałkowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyi lub ostre zapalnie zatok przynosowych
– wymienia dr n.med. Karolina Hydzik-Sobocińska.
Do innych poważnych ropnych powikłań występujących sporadycznie należą:
- bakteriemia,
- zapalenie wsierdzia,
- zapalenie powięzi,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zespół wstrząsu toksycznego.
Do powikłań nieropnych, czyli związanych z modulacją układu odpornościowego, należą: popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek, popaciorkowcowe reaktywne zapalenie stawów, gorączka reumatyczna i autoimmunologiczne zaburzenia ruchowe.
Powikłania szkarlatyny są rzadkie. Dotyczy to również kobiet, które zachorowały na szkarlatynę podczas ciąży. Ryzyko, że infekcja zaszkodzi płodowi, jest nieduże. Nie oznacza to oczywiście, że chorobę można lekceważyć. Tak jak w przypadku wszystkich niepokojących dolegliwości, objawy wskazujące na szkarlatynę należy pilnie skonsultować z lekarzem.
Szczepienie na szkarlatynę
Nie istnieje szczepionka przeciwko szkarlatynie. Jeśli raz na nią zachorujemy, nie daje nam to gwarancji, że szkarlatyna nie rozwinie się ponownie. Aby zminimalizować ryzyko zachorowania, pamiętajmy o częstym myciu rąk i niekorzystaniu z przedmiotów codziennego użytku należących do innych osób.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 06.07.2018.
Więcej na temat chorób zakaźnych u dzieci:
Jak rozpoznać choroby zakaźne u dziecka?
Choroby zakaźne wieku dziecięcego - vademecum
Błonica (dyfteryt) - choroba zakaźna groźna zwłaszcza dla dzieci
Rumień zakaźny - objawy i leczenie u dzieci i dorosłych
Mononukleoza u dzieci – objawy, leczenie, diagnostyka
Absolwentka studiów medycznych Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Po szkoleniu specjalizacyjnym w Oddziale Otolaryngologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie w 2007 roku uzyskała tytuł specjalisty z zakresu otolaryngologii i kontynuuje w nim pracę do dnia dzisiejszego.
Prowadzi zajęcia praktyczne i wykłady dla studentów UJ CM oraz Szkoły Medycznej dla Obcokrajowców. W 2013 roku obroniła doktorat z zakresu leczenia operacyjnego przewlekłego zapalenia zatok przynosowych. Uczestniczyła w wielu krajowych i międzynarodowych kursach, szkoleniach i sympozjach. Jest autorem wielu publikacji z zakresu leczenia schorzeń zatok przynosowych.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
