Agnieszka pracuje w prywatnej firmie, stara się pogodzić zajęcia zawodowe z prowadzeniem domu, ale cały czas odnosi wrażenie, że doba powinna mieć nawet więcej niż 48 godzin. Dlatego uporczywe bóle głowy składała na karb przemęczenia i zbagatelizowała je zupełnie – nic dziwnego, stres. Potem jednak pojawiły się zawroty głowy – świat zaczynał wirować przed oczami, szczególnie gdy robiła coś, przy czym musiała unieść głowę. Od czasu do czasu miała też problemy z widzeniem – wydawało jej się, że widzi rój muszek, ale to na szczęście dość szybko przechodziło.
"Muszę zmienić okulary", myślała, wciąż odkładając wizytę u lekarza. Zaniepokoił ją poważnie dopiero ból w klatce piersiowej. Nie mogła oddychać, miała wrażenie, że ktoś położył jej ogromny ciężar na piersiach. Zapisała się wreszcie do kardiologa, ale któregoś dnia wstała z łóżka i stwierdziła, że nie czuje prawej stopy – "ciągnęła" ją po podłodze. Nie zwlekając już ani chwili, poszła do przychodni. Lekarz po wysłuchaniu całej jej historii skierował ją na... rentgen kręgosłupa. Po badaniu usłyszała: "Ma pani kręgosłup siedemdziesięciolatki! Stąd biorą się wszystkie problemy. Ma pani dyskopatię i ucisk na nerwy, dlatego nie może pani chodzić. No i zwyrodnienia w odcinku szyjnym..."
Schorzenia kręgosłupa
Uznawane są już za choroby cywilizacyjne. Aż 80 proc. dorosłych cierpi na różnego rodzaju dolegliwości związane z przeciążeniami, zmianami w krążkach międzykręgowych, zwyrodnieniami czy skrzywieniami tej części ludzkiego szkieletu. O tym, że z naszym kręgosłupem dzieje się coś złego, myślimy zwykle dopiero wtedy, gdy pojawiają się uporczywe bóle pleców lub szyi albo nagły ból, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Istnieje jednak, tak jak u Agnieszki, szereg innych dolegliwości, których na początku nie kojarzymy z chorobą kręgosłupa.
Często nawet sami lekarze zanim domyślą się, co jest prawdziwą przyczyną kłopotów, szukają innych wyjaśnień i kierują pacjenta na wiele różnych badań. Dlatego przygotowaliśmy przegląd najpopularniejszych dolegliwości, które mogą być spowodowane zwyrodnieniami kręgosłupa, a często wcale nie są z nim kojarzone.
Odcinek szyjny
Zwyrodnienie szyjnego odcinka kręgosłupa najczęściej kojarzy się z lokalnym bólem szyi i nadmiernym napięciem mięśni karku. Ale bywa też przyczyną wielu różnych objawów. Nie ma żadnej przesady w stwierdzeniu, że może dawać o sobie znać naprawdę od stóp do głów.
-
bóle głowy. Jeśli czujemy je w okolicy potylicznej (z tyłu), nasilają się przy odwracaniu głowy i towarzyszy im sztywność karku, można podejrzewać, że przyczyną kłopotów jest kręgosłup szyjny. Podobnie w przypadku przewlekłego bólu połowy głowy promieniującego do czoła (jak w migrenie), bólu twarzy czy uczuciu dławienia w gardle.
Może też pojawić się uczucie mrowienia lub cierpnięcia skóry głowy albo niektórych jej obszarów. Zanim jednak ból zostanie przypisany patologii kręgosłupa szyjnego, należy wykluczyć inne pochodzenie dolegliwości: nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze, zaburzenia neurologiczne, choroby oczu czy zapalenie zatok. Dlatego najpierw warto wybrać się do neurologa, który ewentualnie skieruje na badania lub do innych specjalistów. -
zawroty głowy. Uczucie falowania podłogi, wirowania otoczenia, zapadania się, osłabienia, chwilowe zataczanie się, a także dezorientacja są objawami wielu chorób. Najczęściej kojarzone są z uszkodzeniem błędnika, zapaleniem ucha środkowego, jaskrą, chorobami układu krążenia, ale mogą być również wynikiem zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego, szczególnie jeśli pojawiają się przy odchylaniu głowy do tyłu i obracaniu jej (np. podczas takich prac jak wieszanie firanek).
Mogą im towarzyszyć mdłości i wymioty, zaburzenia równowagi oraz zaburzenia słuchu, np. chwilowa głuchota lub przeciwnie – szum, piszczenie lub buczenie. Przyczyną takich problemów jest ucisk na tętnice kręgowe, co pogarsza przepływ krwi, a poza tym powoduje chwilowe niedotlenienie. Jednym z podstawowych badań jest wówczas ultradźwiękowe (dopplerowskie) badanie przepływów w tętnicach szyjnych i kręgowych. Uwaga! Bardzo istotne jest wykonanie tego testu także przy skręceniu szyi w prawo i w lewo. - zaburzenia widzenia. Możliwą przyczyną jest ucisk na nerwy spowodowany zmianami w kręgosłupie szyjnym. Powoduje to widzenie rozmyte lub uczucie bolesnego ucisku na gałki oczne. Nawet jeśli podejrzewamy, że przyczyną kłopotów jest zwyrodnienie kręgosłupa, warto na początek udać się do okulisty, który wykluczy choroby oczu.
- silny ból promieniujący od ramienia do palców, określany mianem rwy ramiennej ból ma podłoże neurologiczne, ale jedną z jego możliwych przyczyn może być również choroba kręgosłupa. Ból pojawia się wtedy, gdy np. w wyniku zmian zwyrodnieniowych na odcinku kręgosłupa szyjnego dojdzie do wysunięcia się dysku, tj. krążka międzykręgowego.
- drętwienie palców. Ta dolegliwość najczęściej pojawia się rano, po przebudzeniu. Zdrętwiałe ręce, a szczególnie dłonie i palce, po kilkuminutowym rozcieraniu zazwyczaj wracają do pełnej sprawności. Uwaga! Drętwienie rąk, dłoni czy palców także może wskazywać na tzw. zespół cieśni nadgarstka.
- osłabienie, drżenie i skurcze nóg. Objawy te sugerują bardzo poważne schorzenie, jakim jest mielopatia szyjna. Występują one wtedy, gdy przesunięty krążek międzykręgowy uciska rdzeń kręgosłupa. Choroba zaczyna się podstępnie od osłabienia, drżeń lub skurczów w nogach (zdarza się, choć rzadko, że również w rękach). Niepokojące objawy to także utykanie, zaczepianie stopami o nierówności na drodze. W takim wypadku niezbędna jest szybka operacja i usunięcie przyczyny ucisku.
Co robić?
Najczęstszą przyczyną zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego jest praca z pochyloną głową (zwykle spowodowane jest to niewłaściwym ustawieniem monitora). By temu zapobiec, wystarczy poprawić swoje stanowisko pracy. Monitor powinien być ustawiony na wprost, a jego górna krawędź znajdować się nieco poniżej wysokości oczu. Jeśli konieczne jest ustawienie go po jednej stronie biurka, wtedy trzeba co 2–3 miesiące przestawiać go na drugi brzeg.
W zapobieganiu skrzywieniom kręgosłupa szyjnego ogromne znaczenie ma poduszka. Najlepiej kupić specjalnie wyprofilowaną, która daje oparcie dla głowy i odciążą kręgi szyjne (w sklepach ze sprzętem rehabilitacyjnym, cena od 40 zł). Lekarze polecają też spanie na poduszce wodnej, która dzięki swojej budowie znacznie zmniejsza ucisk na mięśnie i kręgi szyjne. Wyparta przez nacisk głowy woda (która stanowi podstawę poduszki) gwarantuje optymalne podparcie szyi (cena ok. 240 zł).
Czasem problemy z kręgosłupem zaczynają się po wypadku komunikacyjnym (uderzenie np. w tył naszego samochodu przez inny pojazd sprawia, że silnie przeciążona jest właśnie szyja). Wtedy przez jakiś czas konieczne może być noszenie kołnierza ortopedycznego.
Najlepsze ćwiczenia
W przypadku dolegliwości bólowych oraz sztywności szyi regularne ćwiczenia rozluźniają zesztywniałe stawy kręgosłupa i wzmacniają mięśnie odpowiedzialne za ruchy szyi. Ważne: jeżeli w trakcie któregoś z ćwiczeń pojawi się ból, należy przerwać jego wykonywanie.
- Siedząc z wyprostowaną głową, na przemian wysuwaj i cofaj podbródek. Powtórz ćwiczenie 5–10 razy.
- Leżąc na plecach na twardym podłożu, skręcaj powoli głowę w bok w kierunku barku. Po chwili odwróć się w przeciwną stronę. Powtórz ćwiczenie 5 razy.
- Leżąc na plecach, zapleć palce obu rąk za głową, a przedramiona ułóż po bokach. Próbując pokonać opór rąk, odginaj głowę ku tyłowi. Powtórz 5 razy.
- Siedząc z wyprostowaną głową, połóż prawą rękę nad głową, w okolicy lewego ucha. Pociągaj delikatnie głowę w dół w stronę prawego barku. Po wzięciu głębokiego wdechu napieraj na stawiającą opór rękę przez kilka sekund. Wypuść powietrze i zmień rękę. Powtórz ćwiczenie 3–5 razy w każdą stronę.
Odcinek piersiowy
Narażony jest na działanie dużych sił ściskających, szczególnie kiedy nadmiernie wygina się ku tyłowi, np. gdy się garbimy. Typowe objawy to bóle między łopatkami i trudności w wykonywaniu głębokiego wdechu. Czasami ból może być również odczuwalny z przodu klatki piersiowej, w obrębie mostka, gdzie znajdują się przyczepy żeber.
O problemach z kręgosłupem mogą też świadczyć:
- ucisk lub ból w klatce piersiowej. Może być mylnie kojarzony z chorobami serca. Jeśli jest ostry, przeszywający i pojawia się nagle, zawsze wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Jeśli jednak ból w klatce piersiowej jest tępy, narasta stopniowo, zanika przy zmianie pozycji (np. po położeniu się na wznak), można podejrzewać, że jego przyczyną są zmiany w kręgosłupie.
- problemy z oddychaniem. Płytki oddech, niemożność złapania tchu, szczególnie przy większym wysiłku fizycznym, mogą być spowodowane skrzywieniem kręgosłupa.
Co robić?
Warto dbać o prawidłową postawę: głowę należy trzymać prosto, podczas pracy siedzieć na wygodnym krześle z dobrym podparciem pleców. Lekarze polecają również ściągać i rozluźniać łopatki wielokrotnie w ciągu dnia, co zapobiega przykurczom mięśni.
Najlepsze ćwiczenia
Wykonuj je kilka razy w ciągu dnia w każdej wolnej chwili.
- Siedząc lub stojąc, spleć ręce za plecami i ściągnij łopatki, równocześnie odginając głowę do tyłu.
- Leżąc na brzuchu z rękami wzdłuż tułowia, unieś barki w górę. Wytrzymaj, powtórz kilka razy.
- Połóż się na plecach (ręce wzdłuż tułowia), zegnij nogi w kolanach, połóż stopy na podłodze. Kilkakrotnie uwypuklaj i opuszczaj klatkę piersiową.
Kręgosłup lędźwiowy
Ponad połowa dorosłych osób cierpi na okresowe bóle krzyża, których powodem są najczęściej zmiany zwyrodnieniowe krążka międzykręgowego (tzw. dysku). Zwykle problemy mają charakter przewlekły, z okresowymi zaostrzeniami.
Nagły atak to najczęściej tzw. rwa kulszowa – silny, przeszywający ból od odcinka lędźwiowego kręgosłupa poprzez pośladek aż do palców stopy. Jej przyczyną może być właśnie wysunięcie się dysku. Ale o problemach z kręgosłupem lędźwiowym mogą świadczyć również:
- wystający brzuch. Przyczyną nadmiernego zaokrąglenia może być nadmierne wygięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa do przodu (tzw. lordoza). Dolegliwość ta częściej dotyczy kobiet, a jej powstawaniu sprzyja obciążenie kręgosłupa w ostatnim trymestrze ciąży (przy braku odpowiednich ćwiczeń i nieprawidłowej postawie).
- problemy z oddawaniem moczu. Ich przyczyną może być ucisk na tę część kręgosłupa, z którego wychodzi unerwienie pęcherza moczowego.
Co robić?
Podczas ataku silnego bólu pleców najważniejsze jest zlikwidowanie wszelkich obciążeń kręgosłupa. Należy nawet położyć się do łóżka, najlepiej na brzuchu lub plecach (z nogami zgiętymi lekko w kolanach). Jeśli po upływie doby ból nie minie, koniecznie zgłoś się do lekarza. W przypadku przewlekłego bólu kręgosłupa warto wzmocnić mięśnie grzbietu i brzucha za pomocą ćwiczeń. Wykonywanie ich przez 2–3 miesiące powinno zdecydowanie zmniejszyć.
Najlepsze ćwiczenia
Przed ich rozpoczęciem radzimy skonsultować się z ortopedą.
- Stojąc prosto ze stopami rozstawionymi na szerokość barków, oprzyj ręce w okolicy krzyżowej (palce skierowane ku tyłowi, kciuki z przodu). Następnie wygnij tułów do tyłu jak najdalej, podpierając lędźwia rękami i utrzymując proste kolana. Wytrzymaj kilka sekund i wróć do pozycji wyjściowej. Powtórz ćwiczenie 5 razy.
- Klęcząc, oprzyj się na prostych rękach. Następnie wygnij plecy w tzw. koci grzbiet, opuszczając jednocześnie głowę. Wytrzymaj chwilę, po czym wygnij plecy w przeciwną stronę (w kształt litery U), unosząc równocześnie głowę.
- Leżąc na plecach, rozłóż ręce na boki. Unieś obie nogi zgięte w kolanach i przełóż je z jednej strony na drugą, aż dotkniesz kolanami podłogi. Wytrzymaj przez kilka sekund po każdej stronie. Powtórz ćwiczenie 5 razy.
Lepiej zapobiegać, niż leczyć
- Śpij na średnio twardym, równym materacu, najlepiej na niewielkim jaśku umieszczonym pod karkiem lub specjalnej poduszce ortopedycznej.
- Zanim wstaniesz rano z łóżka, przeciągnij się, a potem powoli podnieś. Nie prostuj się gwałtownie, nie pochylaj, nie odwracaj – unikniesz w ten sposób urazów.
- Nigdy nie obciążaj jednej strony kręgosłupa – rozkładaj ciężar równomiernie na obie ręce. Idąc na większe zakupy, zabierz torbę na kółkach.
- Trzymaj się prosto! Kiedy stoisz, siedzisz, chodzisz, pamiętaj, by mieć głowę na jednym poziomie z kręgosłupem – nigdy przechyloną do przodu czy na bok. Siedząc, nie pochylaj się zbytnio – stopy powinny opierać się na podłodze, a kolana sięgać powyżej krawędzi krzesła. Wygodne oparcie sięgające dolnej części odcinka piersiowego kręgosłupa ułatwi utrzymanie prawidłowej postawy.
- Myjąc włosy, nie pochylaj się na wyprostowanych nogach – lepiej uklęknij nad wanną. Kiedy pierzesz, postaw miskę wyżej.
- Ruszaj się! Nawet przy bardzo poważnych schorzeniach stosuje się ćwiczenia wzmacniające mięśnie, które tworzą naturalny gorset i utrzymują kręgosłup we właściwym położeniu. Polecane rodzaje sportu to pływanie i gimnastyka w wodzie. Zanim jednak zaczniesz ćwiczyć, skonsultuj się z lekarzem, który zadecyduje, jaki rodzaj treningu będzie dla ciebie najkorzystniejszy.
- Naucz się relaksować. Długotrwały stres usztywnia mięśnie i przyspiesza procesy zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa.
Konsultacja: lek. med. Piotr Kurzyński, ortopeda, kierownik medyczny KM LUX MED w Katowicach
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!