Trzy typy czosnku
Pochodzi z Pamiru i Ałtaju, należy do rodziny liliowatych, jest rośliną wieloletnią. Czosnek nie wytwarza nasion, rozmnaża się wegetatywnie z cebulek kwiatostanowych lub przez dzielenie cebuli podziemnej. Kwitnie od lipca do sierpnia. W uprawie na ziemiach polskich wyróżniamy trzy typy: czosnek, który wytwarza kwiatostany z cebulkami powietrznymi, czosnek nizinny oraz czosnek górski (rosnący na terenie Podhala).
Działanie lecznicze
Zebrane jesienią cebule (złożone z 5–15 małych cebulek, w łuskowatych, białych okrywach) wiąże się w tzw. wianki i przechowuje w suchym miejscu. Czosnek po rozkrojeniu ma ostry, przenikliwy smak i zapach. Na ten niemiły „aromat" pomaga żucie listków pietruszki lub rozgryzienie kilku ziaren kawy. Zawiera prowitaminy A, witaminy z grupy B i wit. C, sole mineralne, magnez, żelazo, cynk, mangan, jod, miedź, molibden, białko oraz pektyny. Posiada także olejek lotny (zawartość nawet do 0,4 proc.), mający w sobie aż 12 związków siarki.
Czosnek pomaga w infekcjach dróg moczowych, biegunce bakteryjnej i amebowej u dzieci. Stosowany jest w profilaktyce i leczeniu miażdżycy oraz nadciśnienia. Pomaga w nieżytach oskrzeli. Na Syberii uprawiany w dużych ilościach, służy jako źródło witamin i przeciwko szkorbutowi. Skuteczność czosnku w leczeniu szkorbutu i sklerozy potwierdzono już w 1924 r. Przed wynalezieniem antybiotyków, czosnek chronił przed chorobami zakaźnymi o charakterze epidemiologicznym, tj. cholera, dżuma, dur brzuszny, grypa i inne.
Czosnek zwiększa wydzielanie soków trawiennych, żółci, jest bardzo skuteczny w walce z pasożytami. W drogach oddechowych zmniejsza skurcze i stany zapalne, pobudza wydzielanie śluzu, ułatwia odkrztuszanie, łagodzi duszności. Dobrze wpływa na krążenie. Obniża ciśnienie krwi, poziom cholesterolu i kwasów tłuszczowych. Działa przeciwcukrzycowo, przeciwreumatycznie, a poprzez zwiększenie ogólnej odporności organizmu – przeciwnowotworowo.
W medycynie ludowej używany jest w przeziębieniach, katarze, anginie, jako okłady przy odciskach i oparzeniach, w rozedmie płuc, przy żylakach odbytu, grzybicach i wielu innych jeszcze dolegliwościach, których nie sposób wymienić. W gastronomii dodawany jest do potraw mięsnych, zup, dań z warzyw, do produkcji wędlin czy konserwowania ogórków, przeróżnych sosów i marynat.
Sos czosnkowy
1/2 litra jogurtu naturalnego, 1/2 kg ogórków kiszonych (najlepiej własnej produkcji), 2–3 łyżki musztardy (zależy od jej mocy), 2–3 łyżki ketchupu (pikantny lub słodki do wyboru – zależy jak sos ma być „mocny”), pieprz czarny mielony (wg uznania), czosnek 5–6 dużych ząbków.
Ogórki zetrzeć na grubej tarce albo zmiksować w blenderze, odsączyć, a czosnek zmiażdżyć. Jogurt, ketchup, musztardę wymieszać razem. Dodać pieprz i czosnek, dorzucić odsączone ogórki. Wymieszać i włożyć do lodówki na ok. 2 godz.
Ciekawostki: Starożytny napis na piramidzie w Egipcie mówi, że budującym podawano czosnek, aby „mieli serce i od wagę” i aby „strzegł ich przed chorobami". Inny napis z roku 1600 p.n.e. donosi o buncie robotników spowodowanym właśnie brakiem czosnku w posiłkach. Cesarz Neron kazał dawać go legionistom dla zwiększenia siły bojowej. Od setek lat, aż do momentu wynalezienia szczepionek w XIX wieku, czosnek był podstawowym lekiem przeciwko chorobom bakteryjnym.
