Konsultacja: Agnieszka Konarska, prawnik
Reforma budzi wiele niepokojów, rodzi całą masę pytań. Postaramy się wyjaśnić niektóre kwestie. Oto najczęściej zadawane pytania.
Czy reforma obejmuje wszystkich bez względu na wiek?
Nie, są z niej wyłączone kobiety, które ukończyły 59 lat i mężczyźni, którzy mają więcej niż 64 lata. Oni będą przechodzić na emeryturę na dotychczasowych zasadach.
Czy wiek emerytalny będzie wydłużony natychmiast i dla wszystkich?
Początek reformy to rok 2013. Zmiany będą przeprowadzane stopniowo. W przy- padku mężczyzn przejście na emeryturę w wieku 67 lat będzie obowiązywało od 2020 r. W przypadku kobiet - od 2040 r. (oznacza to, że do 67. roku życia będą pracować kobiety mające obecnie 38 lat i mniej). Zmiany w niewielkim stopniu będą dotyczyły osób tuż przed emeryturą. Np. kobiety urodzone między 1 stycznia a 31 marca 1953 r. będą pracowały 60 lat i jeden miesiąc, a te, które urodziły się pod koniec 1953 r. o 4 miesiące dłużej. Mężczyźni urodzeni między 1 stycznia 1949 r. a 31 marca 1949 r. będą pracowali 65 lat i 5 miesięcy. A ci, którzy urodzili się po 1 października 1949 r. przejdą na emeryturę po ukończeniu 65 lat i 8 miesięcy. Szczegółowe tabele dotyczące wieku emerytalnego znajdują się na stronie emerytura.gov.pl.
Co zyskamy dłużej pracując?
Wyższe emerytury. Rząd wylicza, że emerytura mężczyzn po zmianach zwiększy się o 20 proc., a kobiet nawet o 65 proc. Oblicza się, że dla urodzonych w 1973 r. emerytura w 2040 r. będzie wynosiła: dla kobiet 3411 zł (gdyby nie było reformy - 2062 zł), a dla mężczyzn 3513 zł (bez reformy - 2921 zł). Są to wyliczenia dla osób, które w trakcie pracy zawodowej otrzymywały przeciętne wynagrodzenie, czyli 3266 zł w 2011 r.
Co będzie, jeżeli ktoś nie będzie mógł pracować do 67. roku życia, bo np. straci pracę?
Kobietom w wieku co najmniej 62 lat, które mają minimum 35-letni staż ubezpieczeniowy i mężczyznom mającym co najmniej 65 lat i staż ubezpieczeniowy minimum 40 lat, będzie przysługiwała emerytura częściowa. Osoby, które nie spełnią łącznie obu tych warunków, nie będą miały prawa do emerytury częściowej.
Co liczy się do stażu ubezpieczeniowego?
Zalicza się do niego - tak jak dotychczas - okres składkowy (obejmujący pracę na podstawie umowy o pracę i czas pobierania zasiłku macierzyńskiego) oraz okres nieskładkowy, obejmujący m.in. okres pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego oraz okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku studiów (pod warunkiem ukończenia studiów).
Ile będzie wynosiła emerytura częściowa?
50 proc. przysługującej emerytury, obliczonej na dzień ustalenia prawa do tejże emerytury częściowej.
A jeżeli ktoś mało zarabia, to czy też dostanie emeryturę częściową?
Emerytura jest zagwarantowana bez względu na zarobki, pod warunkiem że spełniamy kryteria. Oblicza się, że od pensji minimalnej, wynoszącej obecnie 1500 zł, kobiety z rocznika 1959, które jako pierwsze będą mogły przejść na emeryturę częściową w 2021 r., otrzymają niespełna 560 zł, zaś mężczyźni z rocznika 1949, którzy będą mogli przejść na częściową emeryturę w 2013 r. - 612 zł. Niestety, jeżeli się okaże, że wysokość tej emerytury będzie niższa niż emerytura minimalna (obecnie jest to 799,18 zł), to nie będzie można liczyć na jej podwyższenie do ustawowego minimum. Pocieszające jest jednak to, że emerytura częściowa będzie wypłacana, nawet jeśli będziemy nadal pracować.
Kiedy z emerytury częściowej będzie można przejść na pełną emeryturę?
Po dojściu do ustawowo przewidzianego wieku emerytalnego. Wówczas pełna emerytura zostanie ponownie przeliczona. Od kapitału początkowego zostanie jednak odliczone to, co wypłacono nam jako emeryturę częściową.
Czy zmiany dotyczą także osób ubezpieczonych w KRUS?
Owszem, ale zmiany zostaną wprowadzone dopiero od początku 2018 r. Do końca roku 2017 rolnicy będą mogli przechodzić na emeryturę w dalszym ciągu znacznie wcześniej niż pracownicy zatrudnieni na etatach. Rolnicy, którzy zaprzestaną prowadzenia działalności rolniczej, czyli przekażą gospodarstwo swemu następcy, mający ubezpieczenie emerytalno-rentowe przez co najmniej 30 lat mogą przejść na emeryturę: w przypadku kobiet, kiedy skończą 55 lat, mężczyzn - 60 lat. Z uprawnień skorzystają rolnicy, który osiągnęli ten wiek do 31 grudnia 2017 r. Potem będą przechodzić na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym.
Ile będzie wynosiła emerytura częściowa z KRUS?
50 proc. zwykłej emerytury. Pełna emerytura wynosi 800 zł. Jest ona w KRUS stała, gdyż rolnicy nie odkładają składek na konta. Emerytury rolnicze wypłaca budżet państwa. Kiedy rolnik osiągnie wiek umożliwiający przejście na zwykłą emeryturę, to - mimo pobierania wcześniej emerytury częściowej - nie będzie ona zmniejszona, jak to jest w przypadku osób ubezpieczonych w ZUS.
EMERYTURY „MUNDUROWE”
Mundurowi będą musieli pracować dłużej niż dotychczas. Zmiany obejmą jednak tylko tych policjantów, pracowników ABW, UOP, CBA, BOR, służby granicznej i więziennej, którzy zaczną pracę od 1 stycznia 2013 r. Aby dostać emeryturę, będą musieli pracować 25 lat (teraz 15 lat) i skończyć 55 lat (dziś wiek nie ma znaczenia i np. w policji, jeżeli ktoś zaczynał służbę w wieku 20 lat, to mógł - i dalej może, o ile już pracuje - przejść na emeryturę w wieku 35 lat). Identyczne zasady obowiązują w wojsku i straży pożarnej.
OKRES OCHRONNY
Pracodawca nie będzie mógł wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Aby obliczyć, kiedy znajdziesz się w okresie ochronnym, musisz sprawdzić, kiedy osiągniesz wiek uprawniający do emerytury. Jeżeli na przykład urodziłaś się między 1 stycznia a 31 marca 1965 r., to wiek emerytalny osiągniesz, mając 64 lata i jeden miesiąc. I od tego należy odjąć 4 lata. Dotyczy to oczywiście osób nie objętych jeszcze ochroną przedemerytalną. Osobom, które już teraz są w okresie ochronnym, okres ten wydłuża się o tyle, o ile dłużej będą musiały pracować, zanim uzyskają prawo do świadczeń emerytalnych.