Określenie, dawniej chętnie używane i nadużywane, „nerwica przewodu pokarmowego” zostało zastąpione terminem „choroba czynnościowa”, ponieważ z.j.n. spełnia wszystkie formalne kryteria definicji choroby. Mieści się w niej przede wszystkim ograniczenie sprawności fizycznej i/lub psychosocjologicznej pacjenta.
Cechy charakterystyczne z.j.n.
Mimo wielu badań, przyczyna zaburzeń czynnościowych jelit pozostaje nadal nieznana.
Zespół jelita nadwrażliwego charakteryzuje się bólem brzucha, kojarzącym się z wypróżnieniem i/lub zmianą dotychczasowego rytmu wypróżnień oraz konsystencji stolca, które występują u osób bez zmian organicznych w przewodzie pokarmowym.
W całej populacji chorych obserwuje się występowanie trzech podgrup: jedna trzecia pacjentów cierpi z powodu zaparcia, jedna trzecia ma biegunkę, u pozostałych naprzemiennie występuje biegunka i zaparcie.
Choroba wyraźnie upośledza jakość życia, zmusza do badań i wielu porad lekarskich oraz bywa częstą przyczyną nieobecności w pracy.
Ocenia się, że od 17% do 21,6% dorosłej populacji cierpi na z.j.n. Choroba 1,5 -3 razy częściej dotyczy kobiet. Szczyt zapadalności przypada na trzecią dekadę życia.
Chorzy sprawiają wrażenie „innych”. Relacjonują swoje dolegliwości szczegółowo, długo, posługując się często drobiazgowymi notatkami. Chętnie używają bogatego, obrazowego słownictwa, w którym spotykamy przymiotniki takie jak: „straszne”, „przerażające”, „okropne”. W czasie badania przedmiotowego i osłuchiwania brzucha (objaw stetoskopu) przymykają oczy, koncentrując uwagę w oczekiwaniu bólu i w obawie przed groźnym rozpoznaniem.
Psychiatrzy często rozumieją zaburzenia czynnościowe jako sytuację, w której normalne doznania fizyczne traktowane są przez pacjenta jako sygnał groźnej choroby organicznej. Zjawisko to określane jest mianem somatyzacji. Mechanizmy powstawania somatyzacji są słabo poznane. Prawdopodobnie rozwijają się one w dzieciństwie, w okresie, gdy rodzice zwracają wybiórczo uwagę na niektóre, banalne dolegliwości dziecka, zwalniając je w czasie ich występowania z zajęć szkolnych i obowiązków domowych. Taka postawa rodziców kształtuje człowieka pełnego obaw i złych przeczuć dotyczących swego zdrowia.
Dorośli, podobnie jak dzieci, mogą nieświadomie wykorzystywać nieistotne objawy dla rozwiązywania swych problemów w relacjach z innymi ludźmi, uciekania od trudności w pracy, od problemów finansowych, dla wywołania zainteresowania lekarza, członków rodziny, przyjaciół. Somatyzacja może też być następstwem obawy przed chorobą, np. nierzadko pojawia się u osób, których bliski umarł na raka. U pacjentów z z.j.n. dotyczy ona nie tylko objawów ze strony przewodu pokarmowego. Korzystają oni częściej z konsultacji i zwolnień lekarskich w związku z dolegliwościami ze strony innych układów i narządów. Somatyzacja powoduje, że częstość zabiegów chirurgicznych w tej grupie chorych jest prawie pięciokrotnie wyższa niż w populacji ogólnej.
Polecamy: Zaparcia - choroba społeczna
Objawy choroby
Lista dolegliwości/objawów, które mogą występować w zespole jelita nadwrażliwego jest długa:
- ból brzucha,
- wzdęcie,
- biegunka,
- zaparcie,
- naprzemienne biegunka i zaparcie,
- parcie na stolec,
- wrażenie niepełnego wypróżnienia,
- śluz w stolcu,
- operacje brzuszne w wywiadzie,
- objawy wegetatywne,
- nieprawidłowości natury psychologicznej,
- ustępowanie objawów w czasie snu,
- nadużywanie leków czyszczących.
Warianty z.j.n.
- Postać biegunkowa.
- Postać zaparciowa.
Leczenie
Leczenie z.j.n. obejmuje zarówno leczenie niefarmakologiczne, jak i farmakologiczne (farmakoterapia nie powinna być pierwszym ani jedynym sposobem leczenia zespołu jelita nadwrażliwego).
Leczenie niefarmakologiczne powinno uwzględniać dietoterapię i psychoterapię.
Wybór diety zależy od dominującej symptomatyki choroby, a więc od rodzaju postaci z.j.n. (postać biegunkowa, postać zaparciowa).
Polecamy: Otyłe dzieci to chore dzieci
Zalecenia dla pacjentów z z.j.n.
Rekomendacje Brytyjskiego Towarzystwa Gastrologicznego dotyczące zaleceń dietetycznych są łatwe do zapamiętania.
Proste modyfikacje diety przyniosą korzyść pacjentom z biegunkową postacią z.j.n., którzy spożywają duże ilości owoców, kofeiny i trudno trawionych węglowodanów. Pacjenci z zaparciem i niskim spożyciem błonnika powinni być poddani próbie leczenia dietą bogatobłonnikową.
Pacjenci z biegunką, wypijający codziennie powyżej 280 ml mleka, powinni być poddani próbie leczenia dietą bezlaktozową i/lub testowi tolerancji laktozy.
Oczywiście, wybór sposobu postępowania, ostatecznie, należy do lekarza prowadzącego pacjenta z potwierdzonym diagnostycznie zespołem jelita nadwrażliwego.
