Fot. Fotolia
Na czym polega jodowanie soli?
Przez stwierdzenie, że sól jest jodowana, nie należy rozumieć, że bezpośrednio do niej wsypuje się jod: w większości krajów do jodowania soli spożywczej jest używany jodek (KI) oraz jodek potasu (KIO3).
Bardzo dobra rozpuszczalność jodku potasu pozwala na łączenie minimalnych jego ilości z bardzo suchymi kryształami soli. Jednakże, pierwiastek KI nie jest w soli stabilny, utlenia się zmieniając w jod, łatwo ulatnia się w przypadku, jeśli jodowana sól zostanie zamoczona, będzie się znajdować w miejscu o wysokiej wilgotności powietrza, będzie poddana działaniu promieni słonecznych, przy podgrzewaniu, w środowisku kwasowym lub gdy do soli będą dodane domieszki.
Zobacz także: Po co nam jod?
Utlenianie jodu zmniejszy się, jeśli sól będzie czysta (powyżej 99,5%) oraz sucha (mniej niż 0,1%); do soli można dodawać tiosiarczan sodu i wodorotlenek wapnia oraz węglan magnezu lub wapnia.
By zapobiec utracie jodu z soli Światowa Organizacja Zdrowia zaleca wzbogacanie soli jodanem potasu. Jest on bardziej stabilny i nie wymaga specjalnych środków stabilizujących, mniejsza rozpuszczalność pierwiastka sprawia, że nie ulatnia się zbyt szybko z nieszczelnych opakowań. W organizmie człowieka jodan potasu szybko się rozpada, uwalniając jod, wykorzystywany przez tarczycę do syntezy hormonów tarczycy.
Ile jodu zawiera jodowana sól?
Jodan potasu jest substancją nietoksyczną, bezpieczną i dopuszczoną do spożycia przez Komisję Kodeksu Żywnościowego WHO w ilości nie większej niż 1 mg dziennie.
Dobowe zapotrzebowanie na jod waha się od 100 mikrogramów (u dzieci) do 200 mg (u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią). Inaczej ujmując, ziarnko wielkości główki szpilki powinno starczyć dla jednej osoby na cały miesiąc.
Określając ilość jodu w soli, należy obowiązkowo uściślić, czy jest to ogólna zawartość jodu czy jego związków (jodku lub jodanu). Jeśli nie zostało dokładnie określone, o jaką substancję chodzi, mogą pojawić się wątpliwości, gdyż 40 ppm jodu znaczy to samo co 67 ppm KIO3 i 52 ppm KI. Zwróćcie uwagę, że w Rosji na opakowaniach soli jodowanej jest podawana ilość samego jodu.
W wielu krajach europejskich, w których niedobór jodu jest stosunkowo niski, stosuje się mniejsze dawki tego pierwiastka (15 do 30 mg/kg), zaś w USA i Kanadzie jego ilość jest znacznie większa (77 ug/kg). Światowa Organizacja Zdrowia zaleca dodawanie od 30 do 40 mg jodu na 1 kg soli w zależności od warunków klimatycznych kraju, w którym będzie produkowana i przechowywana sól.
W ostatnich latach wiele państw (Polska, Chorwacja, Szwecja, Austria) zwiększyły dawkę jodu w soli. W Rosji, na Białorusi i Ukrainie obecnie stosuje się 40 mg jodu na 1 kg soli, głównie w postaci jodanu potasu.
Jodan potasu jest dodawany do uprzednio oczyszczonej i osuszonej soli przed procesem pakowania. Jodowanie odbywa się przez wlewanie do soli roztworu jodanu potasu (metoda mokra) lub dodanie suchego proszku (metoda sucha). W pierwszym przypadku jodan potasu rozpuszczany jest w wodzie, by otrzymać stężony roztwór. Ciecz można dodawać do soli w postaci kropelek lub aerozolu rozpylanego ze stałą prędkością. Bez względu na to, jaką metodę zastosujemy, należy po każdej procedurze dokładnie sól przemieszać, by pierwiastek rozprowadził się równomiernie.
Najczęściej jodowanie soli odbywa się przy pomocy aerozolu w następujący sposób: surowiec z linii produkcyjnej trafia do pomieszczenia, gdzie przy pomocy jednego lub dwóch rozpylaczy jest spryskiwany niewielką ilością jodanu potasu. Stężenie roztworu oraz jego ilość jest ustalana, biorąc pod uwagę wymaganą dawkę jodu w soli.
Sól morska nie jest, jakby się wydawało, jodowana naturalnie. Często uważa się, że skoro w skład wody morskiej wchodzi jod, to w soli morskiej również powinna być wystarczająca jego ilość. Ale to nieprawda. Na 1 gram wszystkich soli rozpuszczonych w morskiej wodzie przypada mniej niż 1 ug jodu, co jest równoznaczne z 3 mg jodu na gram chlorku sodu (3 ppm). Zatem ilość jodu w soli morskiej jest praktycznie równa ilości jodu w soli niejodowanej.
Fragment pochodzi z książki "Sól. Lecznicze właściwości", Wydawnictwo Vital. Publikacja za zgodą wydawcy.
Zobacz także: Na czym polega terapia jodem radioaktywnym?
