Dieta w RZS. 12 najważniejszych zasad diety przy reumatoidalnym zapaleniu stawów

reumatoidalne zapalenie stawów dieta fot. Adobe Stock, Danijela
Dieta może wspierać zdrowie chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Dobrze zbilansowana dostarcza składniki takie jak antyoksydanty, kolagen i kwasy tłuszczowe omega-3, które są ważne dla prawidłowego funkcjonowania stawów, układu odpornościowego i łagodzenia stanów zapalnych. Oto najważniejsze wskazówki dotyczące diety przy RZS, które mogą złagodzić objawy tej choroby autoimmunologicznej.
/ 29.01.2025 05:25
reumatoidalne zapalenie stawów dieta fot. Adobe Stock, Danijela

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest ogólnoustrojową chorobą autoimmunologiczną, w przebiegu której dochodzi do postępującego niszczenia chrząstki i kości w obrębie stawów. Na rozwój choroby mają wpływ geny i czynniki środowiskowe. Chociaż jest to choroba nieuleczalna (leki i fizjoterapia tylko hamują postęp schorzenia i łagodzą objawy), to można podejmować działania, mające na celu złagodzenie dolegliwości. Ważnym aspektem jest dieta przy RZS, która może wspierać chorego.   

Spis treści:

  1. Dlaczego dieta jest ważna, gdy chorujemy na RZS?
  2. 12 najważniejszych zasad diety przy reumatoidalnym zapaleniu stawów
  3. Jak gotować posiłki, gdy chorujemy na RZS?

Dlaczego dieta jest ważna, gdy chorujemy na RZS?

Badania ostatnich lat dowodzą, że to, jak odżywia się chory na reumatoidalne zapalenie stawów, ma istotny wpływ na postęp choroby oraz jakość życia.

Kilka składników odżywczych, takich jak wielonienasycone kwasy tłuszczowe, wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające, odgrywając ochronną rolę w rozwoju RZS, podczas gdy inne, takie jak czerwone mięso i sól, mają szkodliwy wpływ
- przeczytamy w badaniu naukowców z Sapienza University of Rome.

Dieta stanowi ważne uzupełnienie leczenia, które obejmuje przede wszystkim leczenie farmakologiczne, fizjoterapię, a niekiedy również operację. Racjonalne żywienie w przypadku RZS pozwala:

  • ograniczyć stany zapalne siejące spustoszenie w organizmie,
  • utrzymać prawidłową masę ciała, a zatem ochronić stawy przed nadmiernym obciążeniem,
  • zmniejszyć objawy tego schorzenia,
  • dostarczyć organizmowi składników chroniących stawy przed postępem choroby, 
  • wspierać ogólne zdrowie. 

Chociaż dieta nie wyleczy reumatoidalnego zapalenia stawów, właściwe podejście od żywienia może być pomocnym czynnikiem dla chorego. 

12 najważniejszych zasad diety przy reumatoidalnym zapaleniu stawów

Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów powinna działać przeciwzapalnie (zobacz: dieta przeciwzapalna) oraz wspierać układ immunologiczny. Ważne jest, aby pomagała utrzymać właściwą masę ciała, gdyż nadwaga dodatkowo obciąża stawy. Jadłospis powinien dostarczać organizmowi składników, takich jak kolagen i antyoksydanty, które bezpośrednio korzystnie oddziałują na struktury stawowe. Poznaj najważniejsze zasady diety dla osób chorych na RZS.

Zachowaj schemat na talerzu

Posiłki w diecie stosowanej przy reumatoidalnym zapaleniu stawów powinny być różnorodne i składać się z produktów w określonych proporcjach.

  • Mniej więcej jedną czwartą talerza stanowi produkt węglowodanowy: np. pełnoziarniste pieczywo, ryż, kasza, makaron albo ziemniaki.
  • Drugą ćwiartkę wypełnia produkt białkowy – to np. jajka, przetwory mleczne, mięso, ryba.
  • Zaś połowa posiłku, królująca na talerzu, to owoce i/lub warzywa.
  • Całość uwieńcz jedną łyżką produktu tłuszczowego, takiego jak oliwa, nasiona albo orzechy.

Pamiętaj o piciu wody!

Postaw na antyoksydanty

W diecie osoby chorej na reumatoidalne zapalenie stawów bardzo ważna jest obecność antyoksydantówDzięki nim układ immunologiczny dostaje potrzebne wsparcie, a wpływa to też na redukcję stanów zapalnych. Sięgaj więc po produkty bogate w:

  • witaminę C (niezbędna do produkcji kolagenu - budulca chrząstki),
  • witaminę E,
  • selen,
  • cynk,
  • beta karoten,
  • polifenole.

W związku z tym wybieraj produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa, które dostarczą witamin i składników mineralnych. One powinny dominować w twoim jadłospisie. Dobrymi źródłami antyoksydantów są owoce jagodowe, owoce dzikiej róży, papryka, natka pietruszki. Polifenoli jest najwięcej w skórce owoców, owocach jagodowych (borówki, jagody, truskawki, maliny, porzeczka, aronia), granatach, zielonej herbacie i warzywach. 

Unikaj tłustego nabiału

Tłusty nabiał jest bogaty w kwas arachidonowy, który sprzyja powstawaniu prostaglandyn, czyli hormonów przyczyniających się do rozwoju stanów zapalnych. A tego w RZS trzeba wystrzegać się szczególnie. Dlatego przy reumatoidalnym zapaleniu stawów ograniczaj ilość tłustego sera, serów topionych czy śmietany. Zamiast tego wybieraj chude sery, jogurt i mleko.

Jedz ryby 

Szczególnie warto sięgać po tłuste ryby, jak łosoś, sardynki i śledź, ze względu na bogatą zawartość w nich kwasów tłuszczowych omega-3. Związki te mają właściwości przeciwzapalne, co jest cechą pożądaną przy RZS. Redukują obrzęki i ból stawów. Znajdują się też w orzechach włoskich, oleju lnianym i siemieniu lnianym. Ryby zawierają też witaminę D, która wzmacnia kości, co pomaga przy okazji stawom. 

Przy tym ważne jest, aby zmniejszyć zawartość w diecie kwasów omega-6 (mięso, niektóre oleje, np. słonecznikowy, kukurydziany), gdyż mogą one z kolei wywoływać stan zapalny, jeżeli są dostarczane w za dużych ilościach. W rybach występują też wapń, jod oraz dobrze przyswajalne białko, a więc składniki konieczne do prawidłowego funkcjonowania stawów.

Tłuste mięsa zastąp chudymi

W diecie osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów ważne jest ograniczenie niezdrowych tłuszczów, zwłaszcza tłuszczów zwierzęcych - tłuste mięsa, takie jak wołowina, wieprzowina, powinny być zastąpione chudym drobiem i indykiem. Dobrze jest, aby na talerzu częściej zamiast kotleta pojawiła się ryba lub owoce morza, ponieważ są one bardzo dobrym źródłem korzystnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych. Dietetycy zalecają jedzenie ryby przynajmniej 2 razy w tygodniu.

Zrezygnuj z cukru

W przypadku zachorowania na reumatoidalne zapalenie stawów unikaj produktów bogatych w cukier, a także zawierających konserwanty i rafinowanych. Badania dowodzą, że nadmiar w diecie cukru (glukoza, sacharoza, fruktoza), który znajduje się m.in. w słodyczach, sokach, syropach, dżemach, przyczynia się do nieprawidłowego funkcjonowania komórek układu odpornościowego, sprzyja rozwojowi infekcji i stanów zapalnych. Są to skutki, które mogą tylko pogłębiać objawy reumatoidalnego zapalenia stawów, a na pewno nie sprawią, że poczujesz się lepiej. 

Ogranicz spożycie soli

Nadmiar soli w diecie każdej osoby szkodzi, a chorzy na RZS powinni jeszcze bardziej niż zdrowi ograniczyć spożycie tej przyprawy. Zalecana ilość wynosi maksymalnie 1/3 łyżeczki dziennie. Klasyczną sól dobrze jest zastąpić solą potasową lub magnezową, która dostarczy minerałów. Jeżeli smak twoich potraw bez soli cię nuży, poeksperymentuj z przyprawami. Stosuj kurkumę (działa silnie przeciwzapalnie, stosuj przy problemach ze stawami), czosnek, bazylię czy imbir, aby podkręcić smak i nie szukać ratunku w solniczce. Przy RZS dietetycy zalecają ograniczać jednak ilość pikantnych przypraw, jak pieprz, chili i ostra papryka.  

Szukaj produktów z kolagenem

Kolagen to białko budujące naszą skórę, kości, mięśnie i ścięgna. Jest ważny dla prawidłowego funkcjonowania stawów i chrząstek. Naturalnym źródłem kolagenu są galarety mięsne i buliony. Dostępne są również suplementy z tym związkiem. 

Przeczytaj: Jakie objawy powoduje niedobór kolageny?

Zapomnij o fast-foodach

Z jadłospisu wyklucz dania typu fast food oraz solone, tłuste przekąski (jak chipsy, paluszki). Zwiększają ilość prozapalnych markerów w organizmie i mogą nasilać objawy RZS. Przyczyniają się też do wzrostu wagi. Jeśli już coś musisz przekąsić, to może niesolone orzeszki cię usatysfakcjonują? 

Pamiętaj o regularności posiłków

Cały organizm, by prawidłowo funkcjonować, potrzebuje dostarczanego regularnie paliwa. Jeżeli chorujesz na reumatoidalne zapalenie stawów lub inną chorobę autoimmunologiczną, szczególnie zwróć na to uwagę. Przyjmuj posiłki regularnie co ok. 3 godziny. Unikaj przejadania się. Dopilnuj, aby ostatni posiłek przed snem nie był zbyt obfity i pojawił się przynajmniej 2 godziny przed położeniem się do łóżka. 

Sięgaj po probiotyki 

Według badań spożywanie żywności bogatej w probiotyczne bakterie ma korzystny wpływ na zdrowie u chorych z RZS. "Dobre bakterie" zmniejszają stres oksydacyjny i ilość markerów prozapalnych. Wspierają również działanie układu odpornościowego. 

Do picia wybieraj wodę

Nawodnienie jest konieczne dla prawidłowego nawilżenia i działania stawów. Należy przyjmować co najmniej 2 l płynów dziennie. Woda niegazowana mineralna powinna stanowić dominujący napój, ale możesz też pić zieloną herbatę, lekkie napary ziołowe i słabą herbatę. Ważne, aby były to płyny niesłodzone, co jest regułą diety przeciwzapalnej. Wyeliminuj napoje alkoholowe, mocną herbatę, kawę i słodkie napoje gazowane i niegazowane. 

Jak gotować posiłki, gdy chorujemy na RZS?

Komponowanie jadłospisu w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów to jedno, ale równie ważne jest odpowiednie przygotowywanie potraw. Robiąc to niewłaściwie, można znacząco obniżyć ilość cennych związków aktywnych w pożywieniu, a przez to stracić prozdrowotne działanie, i odwrotnie: spowodować, że posiłki staną się niezdrowe.

Polecane metody kulinarne w przypadku RZS korzystne dla zdrowia to:

  • gotowanie (w wodzie i na parze),
  • duszenie (bez uprzedniego obsmażania), 
  • pieczenie w rękawie bez dodatku tłuszczu lub z niewielką ilością zdrowego tłuszczu,
  • jeżeli musisz już coś usmażyć, to najlepiej bez dodatków takich jak panierka, bez obtaczania w jajku i mące i na zdrowym tłuszczu.

Sięgaj po świeże produkty i jak najmniej przetworzone, w przeciwnym razie stracą część pożądanych składników. Co ważne, obserwuj swój organizm i to, jak reaguje na jedzenie. Skonsultuj się z dietetykiem, jeżeli masz wątpliwości, czy to, co jesz wspiera twoje zdrowie, czy raczej pogłębia chorobę. 

Źródła:

Basu A , Schell J , Scofield RH . Dietary fruits and arthritis. Food Funct. 2018 Jan 24;9(1):70-77. doi: 10.1039/c7fo01435j. PMID: 29227497; PMCID: PMC5788027,

Clark KL. Nutritional considerations in joint health. Clin Sports Med. 2007 Jan;26(1):101-18. doi: 10.1016/j.csm.2006.11.006. PMID: 17241917,

Gioia C, Lucchino B, Tarsitano MG, Iannuccelli C, Di Franco M. Dietary Habits and Nutrition in Rheumatoid Arthritis: Can Diet Influence Disease Development and Clinical Manifestations? Nutrients. 2020 May 18;12(5):1456. doi: 10.3390/nu12051456. PMID: 32443535; PMCID: PMC7284442,

Nikiphorou E, Philippou E. Nutrition and its role in prevention and management of rheumatoid arthritis. Autoimmun Rev. 2023 Jul;22(7):103333. doi: 10.1016/j.autrev.2023.103333. Epub 2023 Apr 17. PMID: 37182439,

Philippou E, Petersson SD, Rodomar C, Nikiphorou E. Rheumatoid arthritis and dietary interventions: systematic review of clinical trials. Nutr Rev. 2021 Mar 9;79(4):410-428. doi: 10.1093/nutrit/nuaa033. PMID: 32585000.

Czytaj także:
RZS a zimno. Czy zimno szkodzi przy reumatoidalnym zapaleniu stawów?
Czy istnieje warzywo, które rujnuje stawy? Co jeść na bolące stawy? Porady dietetyka
Wpływ zimna na stawy. Kiedy niska temperatura pomaga stawom, a kiedy szkodzi?
Ocet jabłkowy na stawy i reumatyzm - czy to ma sens? Opinie ekspertów

Redakcja poleca

REKLAMA