Tłuszcze trans to szczególny rodzaj tłuszczu powstający w procesie częściowego utwardzania. Kwasy tłuszczowe trans sprawiają, że tłuszcz roślinny może mieć formę stałą. Dzięki temu jest odporniejszy na wysoką temperaturę i ma dłuższy termin przydatności do spożycia. Niestety, za te cechy (przydatne producentom) płacimy wysoką cenę. Izomery trans są bardzo szkodliwe dla zdrowia, przede wszystkim dla układu krążenia.
Spis treści:
- Tłuszcze trans - co to jest?
- Tłuszcze trans - wpływ na zdrowie
- Jak rozpoznać tłuszcze trans?
- Tłuszcze trans lista produktów
Tłuszcze trans - co to jest?
Tłuszcze trans to kwasy tłuszczowe nienasycone, w których podwójne wiązania między atomami węgla występują w specyficznej konfiguracji przestrzennej nazywanej „trans”. Określa się je skrótem TFA od angielskich słów trans fatty acid. Naturalnie tłuszcze trans występują w:
- mleku i przetworach mlecznych,
- mięsie zwierząt przeżuwaczy.
W tych produktach powstają one w niewielkich ilościach w wyniku działania mikroflory przewodu pokarmowego zwierząt. Znacznie większym źródłem tłuszczów trans w diecie są tłuszcze przemysłowe, używane do smażenia w restauracjach fast-food, a także jako składnik żywności wysokoprzetworzonej o (przeważnie) niskiej wartości odżywczej.
Na czym polega utwardzanie tłuszczu?
W przemyśle tłuszcze trans powstają w wyniku częściowego nasycenia wodorem nienasyconych wiązań w olejach roślinnych. Proces ten nazywa się utwardzaniem lub uwodornieniem. W jego wyniki tłuszcz roślinny przyjmuje stałą konsystencję. Proces utwardzania zwiększa także trwałość tłuszczu. Z punktu widzenia producenta to najważniejszy efekt, bo produkt z dodatkiem TFA może mieć znacznie dłuższy termin przydatności do spożycia.
Tłuszcze trans - wpływ na zdrowie
Każdego roku ukazują się nowe badania wskazujące na negatywne oddziaływanie izomerów trans na różne obszary zdrowia człowieka. Eksperci podkreślają przy tym, że tłuszcze te nie mają żadnego pozytywnego wpływu na zdrowie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podkreśla, że tłuszcze trans, bez względu na pochodzenie są bardzo szkodliwe i mogą:
- zwiększać ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia,
- przyczyniać się do wzrostu stężenia cholesterolu LDL („zły cholesterol) i spadku HDL („dobry cholesterol”),
- wywoływać insulinooporność,
- być przyczyną przewlekłego stanu zapalnego,
- nasilać zaburzenia płodności,
- zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwór prostaty i depresję.
Wysokie spożycie izomerów trans skraca życie!
Bezpieczna ilość tłuszczów trans
Wszystkie uznane, światowe organizacje zdrowotne, w tym WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) i EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności), zalecają, by spożycie tłuszczów trans było tak niskie, jak to jest możliwe. Nie różnicuje się przy tym, czy izomery trans są pochodzenia naturalnego, czy przemysłowego. Ograniczeniu podlegają oba źródła
WHO dopuszcza maksymalne spożycie tłuszczów trans na poziomie 1% energii dziennie. Oznacza to, że jeśli spożywasz 2000 kcal na dobę to tylko 20 kcal może pochodzić z tłuszczów trans. To zaledwie 2 g dziennie! Jaki z tego wniosek? Ograniczaj je najbardziej, jak to tylko możliwe!
fot. Adobe Stock
Jak rozpoznać tłuszcze trans?
Zgodnie z obowiązującym prawem producenci nie mają obowiązku znakować produktów zawartością kwasów tłuszczowych trans. Niestety bardzo rzadko zdarza się, by producent z własnej inicjatywy podawał taką informację. Jeśli to robi, oznacza to zazwyczaj, że ma się czym chwalić. Jeśli tego nie robi, sama sprawdzaj skład! Chcesz mieć pewność, że kupujesz żywność bez kwasów tłuszczowych „trans”? Odłóż na półkę wszystkie produkty, które mają w składzie jedno z dwóch określeń:
- oleje roślinne/tłuszcze roślinne częściowo utwardzane (np. częściowo utwardzony olej rzepakowy),
- oleje roślinne/tłuszcze roślinne częściowo uwodornione (np. częściowo uwodorniony olej palmowy),
Częściowo utwardzony tłuszcz roślinny to nie to samo, co utwardzony tłuszcz roślinny. Całkowite uwodornienie/utwardzenie powoduje przejście wszystkich wiązań nienasyconych w nasycone. Ten proces technologiczny nie powoduje powstawania tłuszczów trans, ale zwiększa znacząco ilość kwasów tłuszczowych nasyconych. W całkowicie utwardzonym tłuszczu nie ma TFA. O niskiej lub zerowej zawartości izomerów trans świadczą te dwa sformułowania:
- niska zawartość tłuszczów nasyconych,
- nie zawiera tłuszczów nasyconych.
Oba stwierdzenia odnoszą się bowiem do łącznej zawartości tłuszczów nasyconych i trans.
Gdzie występują tłuszcze trans? Lista produktów
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podjęła działania, których celem jest wyeliminowanie tłuszczów trans z żywności do 2023 roku. Specjaliści opracowali 6 punktowy program REPLACE (z ang. zastąp), który pomoże rządom państw w osiągnięciu tego celu. W Polsce działa internetowa baza Instytutu Żywności i Żywienia, w której można sprawdzić zawartość tłuszczów trans w poszczególnych produktach.
Głównym źródłem izomerów trans w żywności są:
- słodycze,
- ciastka, ciasta,
- dania gotowe,
- produkty bezglutenowe,
- krakersy, herbatniki,
- orzeszki w panierce,
- sery topione,
- zupki błyskawiczne,
- żywność typu fast-food (szczególnie smażona).
Według najnowszych badań w margarynach, które produkowane są obecnie nowoczesnymi metodami (z zastosowaniem tzw. przestryfikowania), izomerów trans jest coraz mniej. Mimo to zawsze analizuj informacje na opakowaniu.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 26.03.2018.
Dowiedz się więcej o tłuszczach w diecie:
Tłuszcze są ważne dla organizmu. Ograniczaj tylko te nasycone i trans!
Jak szkodzą tłuszcze nasycone? Jedz ich jak najmniej
5 tłustych produktów, które są zdrowe i pomagają schudnąć
Dietetyk z 12 letnim doświadczeniem. Ukończyła Technologię Żywności i Żywienie Człowieka w warszawskiej Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Pomaga pacjentom trwale zmienić nawyki żywieniowe. Uczy realnych rozwiązań, szacunku do ciała, konsekwencji i „godzenia” się z jedzeniem. Twórczyni autorskiego podejścia w nurcie pozytywnej dietetyki. Prowadzi poradnię online barbaradabrowska.pl.
