Dieta w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna zmienia się w zależności od stanu zdrowia. Jest to choroba przewlekła, a jadłospis dostosowuje się do faz zaostrzeń i remisji. Gdy objawy ustępują, dieta powinna być uboga w tłuszcze i błonnik, a bogata w energię i białko. Szczególnie ważne jest postępowanie żywieniowe w trakcie zaostrzenia. Zdrowe odżywianie jest niezbędne dla poprawy samopoczucia u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Spis treści:
- Dlaczego osoby z chorobą Leśniowskiego-Crohna potrzebują specjalnej diety?
- Główne założenia diety w chorobie Leśniowskiego-Crohna
- Zasady przygotowywania posiłków przy chorobie Leśniowskiego-Crohna
- Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna - faza zaostrzenia (biegunki)
- Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna - faza remisji
- Przykładowy jadłospis dla osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna
- Choroba Leśniowskiego-Crohna a dieta FODMAP
Dlaczego osoby z chorobą Leśniowskiego-Crohna potrzebują specjalnej diety?
Odpowiednie żywienie jest kluczowe w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna, gdyż pozwala łagodzić stany zapalne jelit, które są istotą tej choroby. Odpowiedni plan żywieniowy sprzyja odciążeniu jelit i zmniejszeniu objawów choroby takich jak bóle brzucha, biegunki i wzdęcia w trakcie fazy ostrej. Celem diety jest też przywołanie fazy remisji. Schorzenie wiąże się z ryzykiem niedożywienia, dlatego dieta ma również zapewnić niezbędne składniki odżywcze.
Istotą choroby Leśniowskiego-Crohna jest przewlekły stan zapalny jelit z okresami zaostrzeń i ustępowania objawów (remisji). Schorzenie diagnozuje się zazwyczaj u dwudziesto- i trzydziestolatków. Nie jest znana dokładna przyczyna. Wiele wskazuje na to, że jest to schorzenie autoimmunologiczne, w którym dochodzi do atakowania gospodarza przez własny układ odpornościowy.
Proces chorobowy jest bardzo nasilony, zapalenie obejmuje wszystkie warstwy jelita, niejednokrotnie prowadzi do owrzodzeń, powstania ropni i przetok. Z czasem ściana tego narządu może zwiększać swoją grubość, przez co istnieje ryzyko niedrożności jelita. Obok leczenia farmakologicznego głównym elementem przeciwdziałania postępowi choroby Leśniowskiego-Crohna jest zdrowa dieta.
Główne założenia diety w chorobie Leśniowskiego-Crohna
Dieta skierowana do osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna powinna być:
- łatwostrawna,
- niskoresztkowa (uboga w błonnik),
- bogatoenergetyczna,
- niskotłuszczowa,
- bogata w witaminy, szczególnie witaminę B12 i kwas foliowy,
- bogata w żelazo i białko.
W związku z tym, że stany zapalne jelit wiążą się z zaburzonym wchłanianiem składników odżywczych, często jest konieczna suplementacja witamin i składników mineralnych. Należy omówić tę kwestię z lekarzem.
Zasady przygotowywania posiłków przy chorobie Leśniowskiego-Crohna
W diecie zalecanej osobom z chorobą Leśniowskiego-Crohna ważne jest nie tylko to, co jemy i kiedy jemy, ale też, jak są przygotowywane posiłki.
- Najbardziej polecaną metodą przygotowywania posiłków jest gotowanie w wodzie i na parze.
- Można również korzystać z takich technik kulinarnych jak pieczenie w folii, na papierze do pieczenia, a także duszenie, ale bez obsmażania.
- Wskazane jest doprawianie potraw zawiesinami na bazie mąki i wody.
- Nie należy jeść potraw smażonych, pieczonych i ostrych.
- Drażniąco na jelita wpływają potrawy, które są wędzone, peklowane i grillowane, a zatem takich sposobów przyrządzania posiłków trzeba unikać.
Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna - faza zaostrzenia (biegunki)
Leczenie dietą w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna ma decydujące znaczenie w trakcie zaostrzenia objawów.
Pamiętaj o nawodnieniu przy chorobie Leśniowskiego-Crohna
Objawem ostrej fazy choroby są często biegunki, które mogą prowadzić do odwodnienia, dlatego ważne jest picie dużej ilości wody. Zaleca się wypijanie 1,5-2 litrów płynów dziennie plus 200 ml po każdym luźnym stolcu. Spożywanie napojów gazowanych i słodzonych jest odradzanie, ponieważ nasilają one rozwolnienie. Wraz z nim dochodzi do straty elektrolitów, stąd o ich uzupełnianiu powinien pamiętać chory. Szczególnie trzeba sięgać po produkty bogate w potas (pomidory bez skórki, szpinak, ziemniaki, dynia). W razie potrzeby lekarz powinien zalecić suplementację.
Laktoza a choroba Leśniowskiego-Crohna
W fazie zaostrzenia niektórym chorym dokucza nietolerancja laktozy. W takiej sytuacji wyklucza się z diety produkty zawierające ten cukier mleczny i wybiera produkty bez laktozy. Jeżeli stosowane są roślinne alternatywy nabiału, to dobrze jest wybierać artykuły wzbogacone wapniem i witaminą D, których nie dostarczają takie substytuty jak np. mleko sojowe.
Przeczytaj: Mleko bez laktozy - dla kogo?
Łagodzenie biegunki w chorobie Leśniowskiego-Crohna
W czasie zaostrzenia choroby Leśniowskiego-Crohna i występowania biegunki zalecane jest włączenie do jadłospisu produktów zapierających, jak:
- rozgotowany ryż, ziemniaki, jasny makaron,
- niektóre warzywa i owoce o działaniu zapierającym, jak jabłka, banany, dynia, marchew (wcześniej muszą być ugotowane, ewentualnie upieczone lub duszone, pozbawione skórki i pestek, najlepiej zmiksowane)
- kakao (można dodawać do koktajlu czy kleiku)
- czarna gorzka herbata,
- białe pieczywo,
- chude mięso drobiowe, cielęce,
- niesłodzona galaretka z soku z czarnych jagód.
Unikać należy produktów, które mogą nasilać biegunkę:
- cebula,
- czosnek,
- surowa papryka,
- warzywa kapustne,
- cytrusy,
- rośliny strączkowe,
- ostre przyprawy,
- tłuste, smażone dania,
- słodycze,
- soki owocowe,
- kawa, alkohol, napoje gazowane.
W razie silnych biegunek stosuje się dietę płynną, a później półpłynną. Dieta płynna nie powinna trwać dłużej niż 2-3 doby. W jej skład wchodzą przetarte kompoty, gorzka herbata, wody mineralna, kleiki z ryżu lub kaszki pszennej.
Ciężkie przypadki schorzenia wymagają pobytu w szpitalu i żywienia pozajelitowego, a następnie dojelitowego, w celu uzupełnienia niedoborów i złagodzenia stanu zapalnego jelit.
Działania potrzebne, gdy chudniesz
Jeżeli waga spada, można dodać do diety produkty o dużej gęstości energetycznej. Są to np. napoje odżywcze (jak gorąca czekolada), desery, budynie, a także więcej żywności z miodem, odtłuszczonym mlekiem w proszku, masłem (lub odpowiednimi zamiennikami produktów mlecznych). Zanim zostaną wprowadzone modyfikacje, należy porozmawiać ze swoim lekarzem lub dietetykiem.
Produkty sprzyjające remisji choroby Leśniowskiego-Crohna
Dieta może działać jak lekarstwo na pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Naukowcy zauważyli, że remisji sprzyja przyjmowanie olejów rybich oraz glutaminy. Dowiedziono, że kwasy tłuszczowe omega-3, w które bogate są zwłaszcza tłuste ryby morskie, skutecznie łagodzą procesy zapalne i zmniejszają częstotliwość nawrotów choroby.
Specjaliści odkryli też, że glutamina, aminokwas budujący białka, łagodzi objawy u osób z zaburzeniami trawienia, chorobami jelit, sprzyja regeneracji i odżywianiu tego narządu oraz uszczelnia barierę jelitową. Dopytaj lekarza o te składniki diety i rozważ ich suplementację.
Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna - faza remisji
Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna w czasie remisji choroby jest zbliżona do zasad racjonalnego żywienia osób zdrowych. Przy czym zalecanie jest wykluczenie produktów, które u konkretnych osób mogą wpływać negatywnie na stan zdrowia.
Przykładowo, jeśli chory źle reaguje na nabiał, to rezygnuje się z produktów z laktozą i zastępuje je bezlaktozowymi. Warto obserwować reakcje organizmu po jedzeniu i dostosowywać jadłospis do indywidualnych preferencji, najlepiej pod kontrolą dietetyka. To może pomóc w wydłużeniu okresów zdrowia.
Poza fazami zaostrzenia dieta powinna być bogata w energię i białko, natomiast uboga w tłuszcze i błonnik. Zalecane jest spożywanie 5-6 niezbyt obfitych posiłków w regularnych odstępach czasowych. Jednocześnie powinny być to dania odżywcze. Bardzo ważne jest spożywanie dużej ilości płynów (około 8 szklanek dziennie), co poprawia funkcjonowanie jelit.
Sprawdź: Dieta lekkostrawna
Przykładowy jadłospis dla osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna
Codzienny jadłospis osoby dotkniętej chorobą Leśniowskiego-Crohna powinien opierać się na produktach jak najmniej przetworzonych, świeżych i urozmaiconych. Należy w nim uwzględniać różnorodne artykuły (produkty zbożowe, warzywa i owoce, nabiał, jaja, ryby, rośliny strączkowe, mięso oraz tłuszcze roślinne), które dostarczają wszystkich niezbędnych składników odżywczych.
Oto przykładowy jadłospis, który może złagodzić dolegliwości:
- śniadanie: pieczywo pszenne z wędliną i śmietankowym serkiem, gotowany mus owocowy,
- drugie śniadanie: jajecznica gotowana na parze, tost lub bułka pszenna z masłem, jogurt naturalny z bananem,
- obiad: ryżanka albo chudy rosół z makaronem nitki, potrawka z kurczaka, ziemniaki puree z koperkiem, zmiksowana gotowana marchew, kisiel niskosłodzony z owoców jagodowych,
- podwieczorek: kasza manna z musem brzoskwiniowym,
- kolacja: pieczywo pszenne, gotowana ryba w warzywach (np. seler, marchew, pietruszka), herbata miętowa.
W razie potrzeby typowy nabiał można zastąpić produktami bez laktozy.
Choroba Leśniowskiego-Crohna a dieta FODMAP
Osobom z chorobą Leśniowskiego-Crohna jest często polecana dieta FODMAP (skrót od ang. Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides Monosaccharides And Polyols) w czasie, gdy występują u nich objawy ze strony układu pokarmowego.
FODMAP dotyczy fermentujących węglowodanów, których organizm nie jest w stanie rozłożyć i wchłonąć w jelicie cienkim. Założenia tego planu oraz lista produktów dozwolonych i zabronionych, są dostępne w naszym artykule: Dieta FODMAP – co jeść, etapy diety.
Źródła:
Hashash JG, Elkins J, Lewis JD, Binion DG. AGA Clinical Practice Update on Diet and Nutritional Therapies in Patients With Inflammatory Bowel Disease: Expert Review. Gastroenterology. 2024 Mar;166(3):521-532. doi: 10.1053/j.gastro.2023.11.303. Epub 2024 Jan 23. PMID: 38276922,
Caio G, Lungaro L, Caputo F, Zoli E, Giancola F, Chiarioni G, De Giorgio R, Zoli G. Nutritional Treatment in Crohn's Disease. Nutrients. 2021 May 12;13(5):1628. doi: 10.3390/nu13051628. PMID: 34066229; PMCID: PMC8151495,
Sigall Boneh R, Westoby C, Oseran I, Sarbagili-Shabat C, Albenberg LG, Lionetti P, Manuel Navas-López V, Martín-de-Carpi J, Yanai H, Maharshak N, Van Limbergen J, Wine E. The Crohn's Disease Exclusion Diet: A Comprehensive Review of Evidence, Implementation Strategies, Practical Guidance, and Future Directions. Inflamm Bowel Dis. 2024 Oct 3;30(10):1888-1902. doi: 10.1093/ibd/izad255. PMID: 37978895; PMCID: PMC11446999,
Popa SL, Pop C, Dumitrascu DL. Diet Advice for Crohn's Disease: FODMAP and Beyond. Nutrients. 2020 Dec 6;12(12):3751. doi: 10.3390/nu12123751. PMID: 33291329; PMCID: PMC7762196,
Więcek M, Panufnik P, Pomorska K, Lewandowski K, Rydzewska G. Diet as therapeutic intervention in Crohn's disease. Prz Gastroenterol. 2022;17(2):96-102. doi: 10.5114/pg.2022.116376. Epub 2022 May 19. PMID: 35664022; PMCID: PMC9165334,
Limketkai BN, Godoy-Brewer G, Parian AM, Noorian S, Krishna M, Shah ND, White J, Mullin GE. Dietary Interventions for the Treatment of Inflammatory Bowel Diseases: An Updated Systematic Review and Meta-analysis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2023 Sep;21(10):2508-2525.e10. doi: 10.1016/j.cgh.2022.11.026. Epub 2022 Dec 5. PMID: 36470529,
Limketkai BN, Hamideh M, Shah R, Sauk JS, Jaffe N. Dietary Patterns and Their Association With Symptoms Activity in Inflammatory Bowel Diseases. Inflamm Bowel Dis. 2022 Nov 2;28(11):1627-1636. doi: 10.1093/ibd/izab335. PMID: 35092268,
Chen L, Srinivasan A, Vasudevan A. Examining dietary interventions in Crohn's disease. World J Gastroenterol. 2024 Sep 14;30(34):3868-3874. doi: 10.3748/wjg.v30.i34.3868. PMID: 39350785; PMCID: PMC11438647.
Czytaj także:
Domowe leczenie zapalenia jelit. Co pić, jeść, a czego unikać?
Uchyłki jelita grubego – czym są, objawy, leczenie, dieta
5 prostych przepisów na smaczne zupy dla chorych na jelita
