Skrzyp polny to popularna roślina rosnąca na polach i w ogrodach. Mimo że istnieje wiele odmian skrzypu, do celów leczniczych nadaje się tylko jeden: skrzyp polny. Medycyna naturalna wykorzystuje jego pędy, które wyglądem przypominają jodełkę. To właśnie one zawierają największą ilość krzemu, pierwiastka, dzięki któremu skrzyp wykazuje swe prozdrowotne właściwości.
Spis treści:
- Czym jest skrzyp polny?
- Skrzyp polny – właściwości lecznicze
- Skrzyp polny na włosy
- Zastosowanie skrzypu polnego w leczeniu
- Skrzyp polny na nerki
- Skrzyp polny na osteoporozę
- Kiedy zbierać skrzyp polny?
- Jak przyjmować skrzyp polny?
- Skutki uboczne stosowania skrzypu polnego
- Skrzyp polny w ciąży. Czy jest bezpieczny?
- Skrzyp polny – przeciwwskazania
Czym jest skrzyp polny?
Skrzyp polny (Equisetum arvense) jest wieloletnią byliną z rodziny skrzypowatych, która występuje na terenie całej Polski. Charakterystyczną nazwę zawdzięcza temu, że skrzypi, gdy się go zgniecie w dłoni lub zdepcze. Nazywa się go też końskim ogonem, chwoszczem czy jedlinką.
Skrzyp polny – właściwości lecznicze
Znany i wykorzystywany od setek lat w tradycji ludowej skrzyp słynie ze swoich zdrowotnych właściwości dzięki zawartości chociażby flawonoidów, steroli roślinnych, związków mineralnych i kwasów organicznych, a przede wszystkim łatwo przyswajalnej krzemionki, która świetnie wzmacnia włosy, skórę i paznokcie (to dzięki niej roślina tak skrzypi!).
Wśród najważniejszych właściwości skrzypu polnego wymienia się:
- poprawianie stanu cery, skóry i paznokci,
- uszczelnianie naczyń krwionośnych,
- oczyszczanie organizmu z toksyn,
- przyspieszenie metabolizmu,
- przyspieszanie gojenie,
- działanie krwiotwórcze,
- działanie przeciwzapalnie, przeciwkrwotocznie i przeciwbakteryjnie,
- usuwanie wody z organizmu,
- wpływanie na lepsze funkcjonowanie nerek i dróg moczowych.
Najczęściej roślinę tę stosuje się jednak, by poprawić kondycję skóry, paznokci i włosów. Z tego właśnie skrzyp słynie w kosmetyce. Na czym polega jego działanie w tych obszarach?
Skrzyp polny na włosy, skórę i paznokcie
W suplementach, szamponach, odżywkach i maskach, które mają za zadanie wzmocnić włosy, bardzo często znajduje się właśnie skrzyp polny. Nic dziwnego, roślina ta bowiem świetnie poprawia kondycję pasm:
- sprawia, że włosy są mocniejsze,
- mniej wypadają,
- robią się bardziej gęste,
- opóźnia siwienie,
- stanowi oręże do walki z łupieżem,
- zmniejsza łamliwość włosów,
- przeciwdziała ich wysuszaniu i rozdwajaniu końcówek.
Ze względu na zawartość flawonoidów, czyli antyoksydantów, skrzyp chroni skórę przed stresem oksydacyjnym, zapobiegając jej przedwczesnemu starzeniu. Dzięki niemu, a także wspomnianemu już krzemowi, skóra ma więc mniej zmarszczek, jest bardziej jędrna i sprężysta.
To nie wszystko. Poleca się go także skórze trądzikowej (normalizuje działanie gruczołów łojowych) oraz naczynkowej (uszczelnia naczynka).
Krzem zawarty w skrzypie powoduje też wzmocnienie paznokci: płytka staje się twardsza, nie rozdwaja się i nie pęka. Aby skorzystać z jego właściwości, możemy kupić w aptece suplement ze skrzypem lub przygotować z tej rośliny kąpiel: zalać odrobinę skrzypu wrzątkiem, zaparzyć pod przykryciem, dodać kilka kropel olejku rycynowego, przelać do miseczki i moczyć paznokcie 20 minut.
Zastosowanie skrzypu polnego w leczeniu
Pielęgnacja to nie wszystko. Wyciągi ze skrzypu polnego mają szerokie zastosowanie w leczeniu wielu dolegliwości i schorzeń przebiegających z infekcją i/lub krwawieniem. Wykorzystuje się go przede wszystkim we wspomaganiu leczenia lub rekonwalescencji w takich przypadkach jak:
- gruźlica,
- krwawienie,
- schorzenia nerek,
- choroby pęcherza moczowego,
- trudno gojące się rany,
- wrzody,
- bóle artretyczne,
- reumatyzm,
- nerwobóle,
- zapalenie pęcherza moczowego.
Skrzyp pomaga również w łagodzeniu takich dolegliwości jak:
- zapalenie migdałków,
- zapalenie jamy ustnej,
- krwawienie z dziąseł,
- łupież,
- moczenie nocne,
- oparzenia.
Zwiększa objętość moczu, dzięki temu powoduje lepsze oczyszczanie się organizmu z toksyn. W ten sposób wspomaga pracę wątroby i pomaga również osobom cierpiącym na obrzęki, ponieważ usuwa nadmiar wody z organizmu. Krzem w nim zawarty jako naturalny budulec wzmacnia kości i inne tkanki. Pomaga w przypadkach nadmiernej utraty krwi, a więc np. przy obfitych miesiączkach. Łagodzi uszkodzenia tkanek, zatem pomaga na wrzody żołądka, jelit, w przypadkach żylaków odbytu itp. Działa też łagodząco na poważne choroby skóry jak łuszczyca
– wyjaśnia Magdalena Najbar, kosmetolog i dietetyk z warszawskiego Centrum Medycyny Nowoczesnej Triclinium.
fot. Paulina Ciok
Skrzyp polny na nerki
Częstym zastosowaniem skrzypu polnego są problemy z nerkami i drogami moczowymi. Roślina może pomagać ze względu na działanie moczopędne, które zawdzięcza obecności flawonoidów. Skrzyp jest naturalnym środkiem diuretycznym, ułatwia usuwanie nadmiaru płynów oraz oczyszcza organizm z toksyn. Wspomaga więc pracę układu moczowego, dzięki czemu może łagodzić obrzęki i wspierać usuwanie kamieni nerkowych. Co więcej, obecny w skrzypie krzem zapobiega tworzeniu złogów w drogach moczowych. Pierwiastek ten działa również przeciwzapalnie i przeciwkrwotocznie, co także jest korzystne dla zdrowia układu moczowego. Niestety istnieje niewiele badań, które potwierdzają skuteczność skrzypu polnego w dolegliwościach związanych z nerkami. Zanim zastosujemy roślinę w tym celu, powinniśmy poradzić się lekarza.
Skrzyp polny na osteoporozę
Skrzyp polny jest często polecany na utratę składników mineralnych kości, co może prowadzić do osteoporozy. Krzemionka, w którą bogaty jest skrzyp, stanowi główny atut, ponieważ ten składnik mineralny jest ważnym elementem budulcowym kości. Niektóre badania sugerują, że przyjmowanie suplementów na bazie skrzypu polnego zwiększa gęstość mineralną kości. Oprócz krzemu roślina zawiera wapń, fosfor, mangan, żelazo i magnez, a zatem składniki również bardzo istotne dla zdrowia kości.
Kiedy zbierać skrzyp polny?
Aby skorzystać z dobroczynnych właściwości skrzypu polnego, należy zbierać wiosną tylko jego zielone, rozgałęzione pędy płonne. Można go wykorzystać w formie suplementu (tabletki), kupić suszony w aptece do płukanek, kąpieli czy herbatki bądź zebrać samodzielnie.
fot. Skrzyp polny / Adobe Stock, aga7ta
Jak przygotować skrzyp?
Istnieją różne sposoby przygotowywania pędów skrzypu polnego. Oto kilka najpopularniejszych przepisów jak wykorzystać je w celach leczniczych:
- Herbata, napar: czubatą łyżeczkę skrzypu zalać szklanką wrzącej wody i zaparzyć po przykryciem.
- Nalewka: 10 g świeżego skrzypu zalać 50 ml wódki żytniej. Całość pozostawić na 14 dni w ciepłym miejscu, od czasu do czasu należy pamiętać o wstrząśnięciu nalewki.
- Okłady: świeży skrzyp należy dokładnie umyć i rozetrzeć na papkę, z której robi się okłady.
- Płukanka: 2 łyżki skrzypu trzeba zalać 1/2 litra wody, gotować przez 5 minut. Polać włosy po myciu, gdy woda nieco przestygnie, nie spłukiwać.
Na włosy przeznaczone są szampony i odżywki z zawartością skrzypu polnego. Dla wzmocnienia skóry można stosować kremy i maski mające w swoim składzie skrzyp polny. Jeżeli chcemy ogólnie wzmocnić skórę, włosy paznokcie i wpłynąć na dobry stan dróg moczowych, można przyjmować go w formie doustnych suplementów lub herbatek. Jeśli mamy do czynienia z miejscowymi zmianami skórnymi, stanami zapalnymi i uszkodzeniami skóry, poleca się robić okłady na bazie preparatów zawierających wyciąg ze skrzypu polnego lub kąpiele. W przypadku owrzodzeń w jamie ustnej można też stosować płukanki
– dodaje Magdalena Najbar.
fot. Herbata ze skrzypu polnego / Adobe Stock, Madeleine Steinbach
Skutki uboczne stosowania skrzypu polnego
Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) uznaje skrzyp za ziele o nieokreślonym statusie bezpieczeństwa. Brakuje przede wszystkim badań oceniających jej profil bezpieczeństwa, zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu. Przy prawidłowym przygotowaniu i stosowaniu skrzypu polnego, można uznać, że roślina jest na ogół bezpieczna i nie powoduje działań toksycznych. Jeżeli wywołuje skutki uboczne, to są to przeważnie:
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha),
- alergia,
- objawy niedoboru witaminy B1 przy dłuższym stosowaniu (np. zaburzenia pracy serca, drętwienie i mrowienie w kończynach, zaburzenia równowagi, dolegliwości żołądkowo-jelitowe),
- objawy niedoboru potasu, np. skurcze mięśni, nieregularny rytm serca (z powodu działania moczopędnego skrzyp może wypłukiać niektóre składniki mineralne z organizmu),
- nadmierne obniżenie stężenia glukozy we krwi (u osób przyjmujących leki przeciwcukrzycowe).
Jeśli zauważymy jakieś działania niepożądane w trakcie przyjmowania preparatów na bazie skrzypu polnego, powinniśmy zaprzestać stosowania, a następnie skonsultować się z lekarzem.
Warto pamiętać, że preparaty zawierające skrzyp polny mogą wchodzić w interakcje z lekami, a w rezultacie zmieniać ich skuteczność i bezpieczeństwo. Jeśli przyjmujemy leki na stałe, przed zastosowaniem suplementów ze skrzypem polnym powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Efekty długotrwałego stosowania skrzypu polnego nie zostały dobrze zbadane, dlatego należy być ostrożnym, jeśli przyjmujemy roślinę przez dłuższy czas. Zalecane są przerwy w stosowaniu.
Więcej: Szkodliwość skrzypu polnego
Skrzyp polny w ciąży. Czy jest bezpieczny?
W czasie ciąży i karmienia piersią należy unikać stosowania skrzypu polnego, ponieważ jest niewiele danych na temat jego bezpieczeństwa. Preparaty zawierające skrzyp polny mogą powodować zaburzenia neurorozwojowe. Poza tym tiaminaza (tzw. antywitamina B1) obecna w skrzypie może wyczerpywać pokłady witaminy B1 (tiaminy), a przez to prowadzić do niebezpiecznych konsekwencji zdrowotnych dla matki i dziecka.
Przeciwwskazania, czyli kto nie może przyjmować skrzypu?
Przeciwwskazaniem do stosowania skrzypu polnego są:
- dna moczanowa,
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- zaburzenia pracy serca,
- niski poziom potasu,
- przyjmowanie niektórych leków (moczopędnych, przeciwkrzepliwych, litu, fenytoiny, digoksyny) – ponieważ skrzyp może zmieniać ich działanie lub powodować toksyczność.
Na skrzyp polny powinny też uważać kobiety w ciąży i karmiące piersią. Roślina może powodować niedobory witaminy B1. Z tego względu przy kuracji skrzypem po kilku miesiącach warto zrobić jeden miesiąc przerwy. Aby zapobiegać niekorzystym skutkom, warto w trakcie stosowania skrzypu wprowadzić do diety większe ilości źródeł witaminy B1, np. orzechów, otrębów, drożdży, nasion roślin strączkowych. Unikać należy alkoholu i cukru - składników, które zwiększają zapotrzebowanie organizmu na tiaminę.
Źródła:
Carneiro DM, Freire RC, Honório TC, Zoghaib I, Cardoso FF, Tresvenzol LM, de Paula JR, Sousa AL, Jardim PC, da Cunha LC. Randomized, Double-Blind Clinical Trial to Assess the Acute Diuretic Effect of Equisetum arvense (Field Horsetail) in Healthy Volunteers. Evid Based Complement Alternat Med. 2014;2014:760683. doi: 10.1155/2014/760683,
LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury [Internet]. Bethesda (MD): National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases; 2012-. Horsetail. [Updated 2022 Jul 25]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK583202/,
Gründemann C, Lengen K, Sauer B, Garcia-Käufer M, Zehl M, Huber R. Equisetum arvense (common horsetail) modulates the function of inflammatory immunocompetent cells. BMC Complement Altern Med. 2014 Aug 4;14:283. doi: 10.1186/1472-6882-14-283,
Hegedűs C, Muresan M, Badale A, Bombicz M, Varga B, Szilágyi A, Sinka D, Bácskay I, Popoviciu M, Magyar I, Szarvas MM, Szőllősi E, Németh J, Szilvássy Z, Pallag A, Kiss R. SIRT1 Activation by Equisetum Arvense L. (Horsetail) Modulates Insulin Sensitivity in Streptozotocin Induced Diabetic Rats. Molecules. 2020 May 29;25(11):2541. doi: 10.3390/molecules25112541,
Ortega García JA, Angulo MG, Sobrino-Najul EJ, Soldin OP, Mira AP, Martínez-Salcedo E, Claudio L. Prenatal exposure of a girl with autism spectrum disorder to 'horsetail' (Equisetum arvense) herbal remedy and alcohol: a case report. J Med Case Rep. 2011 Mar 31;5:129. doi: 10.1186/1752-1947-5-129
Asgharikhatooni A, Bani S, Hasanpoor S, Mohammad Alizade S, Javadzadeh Y. The effect of equisetum arvense (horse tail) ointment on wound healing and pain intensity after episiotomy: a randomized placebo-controlled trial. Iran Red Crescent Med J. 2015 Mar 31;17(3):e25637. doi: 10.5812/ircmj.25637.
Czytaj także:
Czy kurkuma szkodzi nerkom? Poznaj właściwości i skutki uboczne tej wyjątkowej przyprawy
Skrzyp polny: naturalne lekarstwo na zniszczone i osłabione włosy. Jakie ma właściwości i jak stosować?
Moczenie nóg w skrzypie polnym: remedium na nadmierną potliwość i obrzęk. Jak przygotować kąpiel?
Zioła na odchudzanie, które faktycznie działają. Jak naturalnie wspierają odchudzanie?
Jest kosmetologiem i dietetykiem Centrum Medycyny Nowoczesnej Triclinium, absolwentką Wyższej Szkoły Zdrowia, Urody i Edukacji w Poznaniu na kierunku kosmetologia oraz Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu na kierunku dietetyka.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
