Na pytania dotyczące przełomu tarczycowego opowiedziała lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych z Centrum Medycznego Safimed w Zabierzowie.
Spis treści:
- Co to jest przełom tarczycowy?
- Objawy przełomu tarczycowego
- Przyczyny przełomu tarczycowego
- Rozpoznanie przełomu tarczycowego. Diagnostyka
- TSH i stężenie hormonów tarczycy a przełom tarczycowy
- Pierwsza pomoc przy przełomie tarczycowym
- Leczenie przełomu tarczycowego
- Przełom tarczycowy – zapobieganie
- Przełom tarczycowy a choroba Hashimoto
Co to jest przełom tarczycowy?
Przełom tarczycowy (przełom tyreotoksyczny, przełom hipermetaboliczny) jest nagłym, zagrażającym życiu nasileniem objawów nadczynności tarczycy. Stan ten rozwija się w ciągu kilku godzin lub dni.
Przełom tarczycowy może rozwinąć się u każdego chorego z nadczynnością tarczycy (w tym chorobą Gravesa-Basedowa), która jest nierozpoznana i nieleczona albo leczona jest w niewystarczającym stopniu, w związku z czym gruczoł ten stale produkuje nadmiar hormonów
– mówi lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych.
Przełom tarczycowy jest rzadkim powikłaniem, jednak wiąże się z wysoką śmiertelnością na poziomie 8-25%. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia znacznie poprawiają rokowanie.
Na szczęście w obecnych czasach przełom tarczycowy nie zdarza się często. Diagnostyka i świadomość schorzeń są na tyle dobrze rozwinięte, że takie groźne powikłania występują rzadko
– mówi lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych.
Objawy przełomu tarczycowego
Objawy przełomu tarczycowego to przede wszystkim nasilone objawy nadczynności tarczycy oraz wzrost temperatury ciała.
Główne objawy przełomu to:
- gorączka,
- zaburzenia pracy serca (tachykardia lub inne arytmie, niewydolność serca),
- drżenie,
- wilgotna, ciepła skóra,
- pobudzenie,
- ból brzucha,
- biegunka,
- nudności i wymioty,
- lęk,
- majaczenie,
- drgawki,
- śpiączka.
Przełom tarczycowy może manifestować się również niewydolnością wątroby i żółtaczką oraz nadciśnieniem.
Szczególnie ważne są objawy związane z układem nerwowym. Wraz z postępem choroby, te symptomy nasilają się i stanowią duże zagrożenie. Mogą występować: majaczenie, bezsenność, nadmierne pobudzenie, objawy psychotyczne czy napady drgawkowe. W najgorszym wypadku może dojść do śpiączki
- mówi lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych.
Zobacz też: Jak rozpoznać nadczynność tarczycy?
Przebieg przełomu tarczycowego
W przebiegu przełomu tarczycowego wyróżnia się trzy okresy:
- I okres – brak objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego (OUN), występują nasilone objawy nadczynności tarczycy,
- II okres – pojawiają się objawy ze strony OUN, takie jak: stany lękowe, pobudzenie nerwowe, zaburzenia orientacji, senność,
- III okres – chory popada w stan śpiączki.
Im bardziej stan chorego pogarsza się, tym objawy bardziej się nasilają. Eksperci opracowali specjalną skalę punktową, która pozwala określić, jakie jest prawdopodobieństwo, że wystąpił przełom tarczycowy. Jednym z ocenianych punktów skali jest gorączka, u niektórych pojawia się temperatura nawet ponad 40°C
– mówi lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych.
Przyczyny przełomu tarczycowego
Do przełomu tarczycowego przyczynia się działanie nadmiaru hormonów tarczycy, co powoduje przyspieszenie funkcji życiowych. W rezultacie dochodzi do nadaktywności metabolicznej organizmu i zwiększenia zapotrzebowania na tlen. Zazwyczaj przyczyną przełomu tarczycowego jest nierozpoznana nadczynność tarczycy lub niewłaściwe leczenie choroby.
Żeby wystąpił przełom tarczycowy, muszą zaistnieć też inne dodatkowe przyczyny, które zwiększają ryzyko nasilenia niepożądanych objawów. Mowa o wszelkich szeroko pojętych czynnikach sprzyjających wytrąceniu organizmu ze stanu homeostazy. Są to dodatkowe czynniki stresogenne – w rozumieniu biologicznym, nie psychicznym
– uważa lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych.
Do tych dodatkowych przyczyn, które sprzyjają wystąpieniu przełomu tarczycowego, należą:
- ciężka infekcja lub choroba (np. zapalenie płuc, sepsa, udar, zawał serca),
- nagły uraz,
- silny stres,
- poród,
- operacja (zwłaszcza w znieczuleniu ogólnym oraz operacja tarczycy),
- nagłe odstawienie leków przeciwtarczycowych,
- przedawkowanie hormonów tarczycy,
- hipoglikemia,
- działania niepożądane niektórych leków, np. środków znieczulających, amiodaronu,
- użycie jodowanego środka kontrastowego.
Diagnostyka przełomu tarczycowego
Rozpoznanie przełomu tarczycowego ustala się w oparciu o obraz kliniczny. W ramach diagnostyki lekarze stosują specjalną skalę punktową, która na podstawie oceny objawów pozwala określić prawdopodobieństwo rozwoju przełomu tarczycowego. Bierze ona pod uwagę takie kryteria jak temperatura ciała, objawy ze strony OUN, układu pokarmowego oraz układu krążenia. Po zsumowaniu punktów można rozpoznać:
- przełom bardzo prawdopodobny,
- przełom zagrażający,
- wystąpienie przełomu mało prawdopodobne
Wyniki badań laboratoryjnych, np. oznaczenia hormonów tarczycy, glukozy, morfologii, mają znaczenie pomocnicze dla rozpoznania.
TSH i stężenie hormonów tarczycy a przełom tarczycowy
W trakcie przełomu tarczycowego w badaniach laboratoryjnych zwykle występuje wysokie stężenie hormonów tarczycy (fT4 i fT3) oraz obniżone stężenie TSH.
Wartości hormonów tarczycy nie muszą być bardzo wysokie, aby występowało ryzyko rozwoju przełomu tarczycowego. Może być też tak, że wartości te będą niewiele podwyższone, a pacjentowi przydarzy się nieprzewidziana sytuacja, aby nadal istniało ryzyko wystąpienia przełomu. Dlatego ważne jest prawidłowe leczenie choroby tarczycy
– mówi lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych.
Sprawdź: norma TSH
Pierwsza pomoc przy przełomie tarczycowym
W przypadku przełomu tarczycowego konieczna jest hospitalizacja, dlatego gdy wystąpią objawy, jak najszybciej wezwij karetkę pogotowia. Doraźna pomoc obejmuje obłożenie ciała chorego chłodnymi okładami w celu obniżenia wysokiej temperatury. Zadbaj o spokój pacjenta i wyeliminuj czynniki stresujące. Do czasu przyjazdu karetki kontroluj funkcje życiowe chorego. Unikaj podawania aspiryny, ponieważ może prowadzić do wzrostu fT4. Na gorączkę możesz podać paracetamol.
Leczenie przełomu tarczycowego
Leczenie przełomu tarczycowego odbywa się w szpitalu, jest wielokierunkowe i intensywne. Polega na:
- farmakologicznej regulacji stężenia hormonów tarczycy,
- wyrównaniu zaburzeń wodno-elektrolitowych (podawanie kroplówki),
- chłodzeniu ciała chorego,
- eliminowaniu czynników, które zwiększają ryzyko powikłań, np. komplikacji kardiologicznych,
- tlenoterapii,
- hamowaniu pobudzenia układu adrenergicznego.
Leczenie przełomu tarczycowego powinno być jak najszybciej wdrożone, ponieważ brak działania może skutkować śmiercią. Im wcześniej pacjent otrzyma pomoc, tym lepiej. Poprawa dzięki leczeniu następuje w ciągu 24 godzin.
Przełom tarczycowy - zapobieganie
Przełom tarczycowy to rzadkie powikłanie nadczynności tarczycy. Aby mu zapobiec, konieczne jest właściwe leczenie nadczynności tarczycy.
Nadczynność tarczycy jest chorobą ciężką i nie może być bagatelizowana. Jeśli mamy jej objawy, możemy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu i wykonać oznaczenie TSH, fT3 i fT4. Gdy stężenie TSH jest niskie bądź zerowe, a wartości hormonów tarczycy są podwyższone, to wskazuje na pełnoobjawową nadczynność tarczycy. Niezwłocznie należy rozpocząć leczenie, ponieważ pojawienie się w takiej sytuacji czynnika stresogennego dla organizmu, zwiększa ryzyko przełomu tarczycowego
– ostrzega lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych.
Pacjent powinien przyjmować leki zgodnie z zaleceniami. Ważne jest, aby każdy, kto ma chorobę tarczycy, znał objawy przełomu tarczycowego, i w razie ich wystąpienia wezwał pomoc medyczną.
Przełom tarczycowy a choroba Hashimoto
Choroba Hashimoto jest wprawdzie związana z niedoczynnością tarczycy, a nie nadczynnością tego gruczołu, jednak w jej przypadku może rozwinąć się przełom tarczycowy.
We wstępnej fazie choroby Hashimoto może wystąpić hashitoxicosis, czyli stan z nadczynnością tarczycy. Jeżeli w tej fazie pojawi się sprzyjający czynnik, istnieje ryzyko wystąpienia przełomu tarczycowego. Jest ono jednak niewielkie
– lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, specjalista endokrynolog i chorób wewnętrznych.
Czytaj także:
Wole tarczycy – objawy, przyczyny, leczenie
Brzuch tarczycowy – jak wygląda i jak się go pozbyć? Dieta i ćwiczenia na brzuch hormonalny
Zmęczenie, uczucie zimna i sucha skóra to objawy niedoczynności tarczycy. Dowiedz się więcej o tej podstępnej chorobie
Choroba Hashimoto – objawy, diagnostyka, leczenie, dieta
Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (2006 r.). Szkolenie specjalizacyjne odbyła w Oddziale Klinicznym Kliniki Endokrynologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Tytuł specjalisty chorób wewnętrznych uzyskała w 2014 roku, a w dziedzinie endokrynologii w 2017 r. Swoją wiedzę i umiejętności podnosi, uczestnicząc w licznych kursach i szkoleniach. W kręgu jej zainteresowań znajdują się choroby układu dokrewnego, ze szczególnym uwzględnieniem chorób tarczycy, w tym diagnostyki ultrasonograficznej gruczołu tarczowego. Zajmuje się także diagnostyką i leczeniem trądziku, hirsutyzmu, PCOS i otyłości.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
