1. Opatrunki
a) Bandaż.
Zrobiony z gazy, płótna, muślinu lub innej tkaniny bądź dzianiny. Ma trzy główne zadania: uciskać krwawiącą ranę, pokrywać oparzenia i unieruchamiać złamane kości, skręcenia lub naderwania mięśni. Wyróżniamy trzy główne rodzaje bandaży: trójkątne, tubularne i zwijane. Bandaż trójkątny ma wielorakie zastosowanie: uformowany w poduszeczkę służy jako podkład lub zimny okład, odpowiednio złożony wykorzystuje się do podtrzymywania lub ucisku, natomiast rozłożony nadaje się do wykonania temblaku lub okrycia opatrunku. Taki bandaż jest najczęściej wykonany ze zmywalnego perkalu, może też występować w jednorazowej wersji papierowej. Bandaż tubularny służy do wzmacniania stawów lub przytrzymywania opatrunków (większe) bądź używa się ich w przypadku uszkodzeń palców (mniejsze). Bandaż zwijany zaś stosuje się do przytrzymywania opatrunków. Ten ostatni występuje w trzech podstawowych rodzajach: elastyczny, z krepy (stosowany do stabilizacji, zwłaszcza w przypadku skręceń stawów) lub o otwartym utkaniu (przydatny szczególnie do mocowania lekkich opatrunków). Najlepiej używać bandaża elastycznego, gdyż jest rozciągliwy i dobrze unieruchamia opatrunek. Przydaje się szczególnie w przypadku złamania kończyny – służy wówczas do jej unieruchomienia. Formą bandaży elastycznych są opaski kohezyjne używane głównie przez sportowców. Ich zaletą jest to, że nie trzeba przy nich stosować zapinek – tkanina przylega sama do siebie. W inym przypadku najlepiej zastosować wiązanie węzła refowego. Jego zaletą jest to, że leży płasko, nie uciska osoby poszkodowanej i łatwo się rozwiązuje. Jak go wykonać? Połóż prawy koniec bandaża nad lewym i włóż go pod niego. Zbliż oba końce bandaża równolegle do siebie, a następnie przełóż lewy koniec nad prawym i włóż go pod niego. Na koniec ściągnij mocno oba końce. Inne sposoby wiązania to kokardka, przylepiec, agrafka lub klips.
b) Plastry.
Plastry najlepiej sprawdzają się w przypadku drobnych ranek i skaleczeń, a także na odciski i obtarcia. Składają się z części przylepnej i opatrunkowej, którą stosuje się na ranę. Plastry występują w różnych kolorach, wielkościach i kształtach (podłużne, okrągłe, kwadratowe). Na wyjazd najlepiej zabrać zesobą kupiony w aptece zestaw plastrów niż plastry odcinane z rolki (są bardziej sterylne i wygodniejsze w użyciu). Producenci plastrów zadbali też o najmłodszych: od kilku lat w aptekach dostepne są plastry z nadrukami postaci z bajek, m.in. Disney’a. Na wakacje warto zabrać ze sobą plastry wodoodporne, które nie odkleją się w wyniku kontaktu z wodą (jest to szczególnie przydatne, gdy wyjeżdżamy nad morze lub jezioro). Ważne, by plaster przepuszczał powietrze i jednocześnie na tyle dobrze przylegał do skóry, by chronić ranę przed zanieczyszczeniem. Nie każdy wie, że na rynku dostępne są również plastry w aerozolu, które tworzą na ranie cienką i przeźroczystą warstwę ochronną – wystarczy na suchą i oczyszczoną powierzchnię skóry rozpylić z odległości około 15 cm cienką warstwię preparatu. Plastry w aerozolu są bezzzapachowe, wodoodporne, nie zawierają alkoholu i nie szczypią po nałożeniu. Mogą być stosowane przez alergików. Po kilku dniach od nałożenia plaster sam się rozpuszcza i znika. Można go stosować tylko na suche rany.
c) Gaza.
Gaza to materiał opatrunkowy, który produkuje się najczęściej z wybielonej bawełny. Używa się jej do tamowania krwawień i bandażowania ran często wtedy, gdy inne materiały zawodzą, gdyż przyklejają się do zranionej bądź poparzonej skóry. Gaza może być sterylna (wyjałowiona) lub niesterylna (niewyjałowiona). Ta pierwsza jest stosowana bezpośrednio jako opatrunek, druga zaś – jako tampon i okład. Gaza sprawdza się szczególnie przy większych ranach.
2. Preparaty odkażające
a) Woda utleniona.
Służy do odkażania ran. Rozkłada się w kontkacie z krwią i peroksydazami, wydziela tlen i spienia okolice zranienia. Ma działanie bakteriobójcze i grzybobójcze. Polecana jest szczególnie woda utleniona w żelu, która nie spływa z rany po aplikacji.
b) Żel odkażający.
Sprawdza się na zadrapania, otarcia i skaleczenia. Służy do odkażania powierzchniowych uszkodzeń skóry (także po ukąszeniu owadów). Można go stosować pod opatrunki lub smarować ranę 2-3 razy dziennie zgodnie z zaleceniami zapisanymi w ulotce. Dostępny w tubkach lub buteleczkach z dozownikiem. Przydaje się także, gdy nie mamy dostępu do wody i mydła (na wycieczce czy w czasie podróży) – umożliwia dezynfekcję rąk. Żele dostępne są także w wariantach zapachowych, np. jagodowym lub brzoskwiniowym.
c) Sól fizjologiczna.
Jest to 0.9% chlorku sodu. Przydatna do przemywania oczu (np. w przypadku zranienia powieki lub by wypłukać z oka ciało obce) lub odkażania ran. Warto do apteczki zapakować sól fizjologiczną w jednorazowych ampułkach.
d) Gaziki nasączone spirytusem salicylowym (jednorazowe).
Służą do dezynfekcji i oczyszczania skóry. Są do kupienia w formie saszetki – w środku znajduje się gazik nasączony 70% alkoholem izopropylowym, który ma działanie bakteriobójcze i odkażające.
3. Środki do opalania i po opalaniu.
a) Krem z filtrem UV.
Nie tylko wyjazdy do ciepłych krajów, ale też pobyt w Polsce w czasie ładnej pogody powinny skłonić nas do zabrania ze sobą kremów z filtrami UV. Aby wybrać odpowiedni preparat, powinniśmy zwrócić uwagę przede wszystkim na: zakres ochrony przed promieniowaniem UVA i UVB, odporność na wodę i pot, nietoksyczność, hipoalergiczność i fototrwałość. Rodzaj filtru powinien być dostosowany do rodzaju skóry: czym jaśniejsza karnacja, tym większy faktor SPF powinniśmy wybrać. Kremem należy posmarować całe odkryte ciało około pół godziny przed wyjściem na słońce i co dwie godziny w trakcie opalania. W aptekach i sklepach dostępne są również kremy wodoodporne, jednak nawet, gdy ich używamy, należy ponownie nałożyć krem po wyjściu z morza czy jeziora. Preparaty do opalania dostępne są również w formie oliwek i areozolów do ciała. Osoby ze skłonnością do alergii, które mogą przejawiać nadwrażliwość na filtry chemiczne, mogą zakupić specjalne preparaty z filtrami nieuczulającymi – mineralnymi. Producenci rozmaitych firm stworzyli także serie kosmetyków ochronnych do opalania dla osób ze skórą z problemami (zmarszczki, pękające naczynka, trądzik, przebarwienia). Pamiętajmy także o ochronie oczu – warto zakupić okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV.
b) Preparat łagodzący oparzenia.
Zbyt długa ekspozycja ciała na słońce może skutkować oparzeniami. Warto więc mieć w zanadrzu jakiś preparat łagodzący podrażnienia skóry. Na rynku dostępne są preparaty o działaniu kojąco-chłodzącym. Warto nanosić je grubą warstwą, by nawilżyć i ukoić skórę. Jaki preparat wybrać? Producenci oferują szeroką gamę pianek, balsamów i żeli, które mają w składzie: d-panthenol (regeneruje uszkodzoną skórę, zmniejsza utratę wody przez naskórek, nawilża i uelastycznia skórę), alantoinę (ma właściwości przeciwzapalne, oczyszcza ranki), ekstrakt propolisowy (przyspiesza regenerację naskórka, ma właściwości przeciwzapalne), witaminy A i E (działają łagodząco i regenerująco na podrażnioną skórę). Na poparzenia II stopnia stosuje się (na krótko!) preparaty ze związkami sterydowymi (octan hydrokortyzonu łagodzi świąd i obrzęk).
4. Leki.
a) Przeciwbólowe.
Leki przeciwbólowe zmniejszają lub hamują odczucie bólu. Działają już po 20-30 minutach od zażycia. Apteki oferują szeroką gamę leków przeciwbólowych bez recepty. Można zakupić np. leki mające w składzie paracetamol – lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym (nie należy go jednak stosować długotwale) – lub kwas acetylosalicylowy – o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym, którego jednak nie powinny zażywać kobiety w ciąży, osoby chore na astmę, chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy, małe dzieci lub młodzież w leczeniu chorób wirusowych. Pamiętajmy, że przed zażyciem jakiegokolwiek leku powinniśmy przeczytać dołączoną do niego ulotkę (znajdziemy w niej informacje o dawkowaniu leku, jego działaniach niepożądanych, interakcji z innymi lekami, objawach przedawkowania itp.). Leki przeciwbólowe popijaj wodą i staraj się zażywać je po jedzeniu, a nie na czczo. Nie rozgryzaj drażetek ani kapsułek (powinny rozpuścić się dopiero w jelicie cienkim). Na rynku dostępne są także leki przeciwbólowe w plastrach – zawarta w nich substancja czynna jest wchłaniana przez skórę, której komórki chronią przed dostaniem się zbyt dużej dawki substancji do organizmu. Stosowanie takich plastrów nie powoduje zaparć ani nie obciąża przewodu pokarmowego. Plaster działa przez 3 dni.
b) Antyalergiczne.
Leki antyalergiczne (przeciwhistaminowe) łagodzą objawy alergii. Warto zabrać je szczególnie wtedy, gdy wybieramy się na łono natury, a na trasie naszej wycieczki znajdują się łąki, sady, lasy bądź inne miejsca, gdzie jsteśmy szczególnie narażeni na pylenie traw, krzewów lub drzew. Takie leki hamują wydzielanie histaminy odpowiedzialnej za reakcje obronne organizmu w kontakcie z alergenem. Możemy też skorzystać z dobroczynnego działania wapna, które jest używane jako środek wspomagający, gdyż łagodzi objawy alergii. Występuje w formie kapsułek do połykania, tabletek musujących, a nawet syropów. Producenci niektórych z nich zadbali dodatkowo o to, by preparaty dobrze działały na układ odpornościowy i wzbogacili ich skład w cynk i kwercetynę.
c) Inne.
Jeśli jesteśmy przewlekle chorzy, pamiętajmy o zabraniu leków, które zażywamy na co dzień. W apteczce powinny się też znaleźć leki przeciwbiegunkowe (np. Smecta, węgiel leczniczy), przeciwbakteryjne (np. używane w przypadku zakażeń dróg moczowych, np. Furagin), a także przeciwdziałające chorobie lokomocyjnej (jeśli planujemy podróż np. samochodem, statkiem lub autokarem). Nie zapomnijmy o tym, że jeśli jesteśmy przewlekle chorzy, na wyjazd bezwzględnie musimy zabrać ze sobą zapasowe recepty, by w razie potrzeby wykupić potrzebne leki. Dobrym pomysłem są też ampułkostrzykawki, czyli połączenie ampułki z lekiem ze strzykawką. Umożliwiają samodzielne wykonanie zatrzyku z zalecaną dawką potrzebnego środka.
5. Inne.
a) Pinceta.
To małe narzędzie o sprężystych ramionach przyda się, gdy trzeba będzie usunąć coś bardzo małego, np. kleszcza, drzazgę, żądło pszczoły lub inny element tkwiący w skórze. Pamiętajmy, że w tym pierwszym przypadku pod żadnym pozorem nie wolno smarować insekta masłem ani olejem przed wyciągnięciem!
b) Nożyczki z tępymi końcami.
Przydadzą się np. przy zakładaniu opatrunku (np. do odcięcia bandaża).
c) Termometr elektroniczny.
Przydatny w przypadku podejrzenia gorączki. Umożliwia dokonanie pomiaru doustnie, doodbytniczo lub pod pachą. Zwykle podaje wynik już po minucie. Może być wodoodporny i z pamięcią wyniku ostatniego pomiaru.
d) Folia termiczna.
Folia termiczna, czyli folia NRC, jest potrzebna szczególnie, gdy wybieramy się na górską wędrówkę. Jest to cienka metalizowana płachta ze sztucznego tworzywa. Zapobiega wychłodzeniu ogranizmu. Jest lekka (62g) i po złożeniu ma wymiary kartki A6. Folie termiczne mogą być jednorazowego lub wielokrotnego użytku (te drugie są droższe, ale też grubsze i bardziej trwałe).
e) Jałowe rękawiczki.
Jałowe rękawiczki (jednorazowe) przydają się w kontakcie z płynami ustrojowymi poszkodowanego. Zwiększają poziom higieny podczas zakładania opatrunku. Są więc dobre dla poszkodowanego, jak i dla osoby, która udziela pierwszej pomocy.
6. Repelenty.
a) Preparaty odstraszające owady.
Repelenty przeciwko owadom są dostępne w postaci żeli, spryskiwaczy i kremów. DEET, czyli N, N-dietyl-meta-tolumamide, to substancja znajdująca się w składzie większości preparatów odstraszających owady. Skutecznie eliminuje komary, meszki, muchy końskie, kleszcze, muchy tse-tse i inne, utrzymując przy tym swoją aktywność od 4-8 godzin. Nie wolno go jednak rozpylać w polbiżu noworodków! Czas działania repelentów zależy od stężenia DEET w preparacie – zwykle należy nanosić go na skórę co 3-4 godziny. Siła działania takiego środka zmniejsza się, gdy się spocimy lub umyjemy – pamiętamy więc wówczas o ponownym posmarowaniu ciała preparatem. Nigdy nie nanoś repelentu na zranioną lub poparzoną skórę. W przypadku małych dzieci pamiętajmy, że repelent nie może dostać się do ust – w obawie przed zlizaniem środka nie smarujmy malcom dłoni ani buzi.
b) Preparaty łagodzące skórę po ukąszeniach owadów.
Po ugryzieniu, aby złagodzić objawy ukąszenia, warto wypróbować maść antyhistaminową lub inne leki łagodzące świąd i pieczenie skóry dostepne w formie spryskiwaczy, kremów lub żeli. Jeśli nie mamy jej pod ręką, możemy na ugryzione miejsce położyć plasterek cebuli lub szczyptę pietruszki, które zminimalizują świąd i pieczenie. Warto po ukąszeniu podać na wszelki wypadek osobie pokrzywdzonej lek przeciwhistaminowy. Pamiętajmy, że po ukłuciu pszczoły należy wyjąć (paznokciami lub pincetą) jej żądło.
Ważne!
1. Zawsze pamiętajmy o zabraniu ze sobą na wyjazd aktualnego zaświadczenia o ubezpieczeniu zdrowotnym. Dzieci będą potrzebowały książeczki zdrowia.
2. W przypadku, gdy krew przesiąka przez nałożony opatrunek, nie zdjemuj go, lecz umieść na nim kolejny opatrunek.
3. W przypadku dużych krwawień lub oparzeń kładź na wierzchu opatrunku dodatkowe warstwy gazików.
4. Zawsze sprawdzaj, czy opakowanie gotowego opatrunku nie było wcześniej otwierane, by mieć pewność, że opatrunek jest jałowy.
5. Ważne jst zachowanie maksymalnej higieny podczas zakładania opatrunku. Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia przestrzegaj następujących zasad:
a) jeśli masz taką możliwość – umyj ręce przed założeniem opatrunku;
b) nie dotykaj rany;
c) w miarę możliwści używaj jednorazowych rękawiczek;
d) opatrunek otwieraj jak najbliżej rany.
6. Są momenty, w których trzeba szybko udzielić pomocy przy jednoczesnym braku środków: pamiętajmy wówczas, że w takich ekstremalnych sytuacjach możemy wykonać opatrunek prowizoryczny, np. wykonany z czystego i nie pokrytego meszkiem materiału (może to być czysta chusteczka do nosa lub świeżo wyprana poszewka na poduszkę). W przypadku dużych oparzeń może pomóc użycie czystej plastikowej torebki śniadaniowej, natomiast przy mniejszych – folia do żywności.
7. Gdy robisz opatrunek, pamiętaj o tym, aby bandażować miejsce krwawienia lub złamania dośc mocno, ale nie na tyle, by upośledzić krążenie krwi poniżej miejsca obrażenia. Większość miejsc obrażeń puchnie, a wówczas bandaże mogą odciąć krążenie krwi – sprawdź więc krążenie poniżej miejsca bandażowania zaraz po założeniu opatrunku, a następnie co 10 minut. Upośledzenie krążenia poznasz po następujących symptomach:
a) blada, a czasem siniejąca skóra;
b) skóra zimna w dotyku;
c) mrowienie lub utrata czucia w danym miejscu ciała;
d) słabe tętno w danej kończynie;
e) wolny powrót kapilarny poniżej miejsca założenia bandaża (sprawdzisz to naciskając skórę poniżej miejsca obrażenia – po zwolnieniu ucisku skóra powinna szybko ponownie się zabarwić).
Jeśli stwierdzisz upośledzenie krążenia – delikatnie poluzuj bandaż. Nie zdejmuj opatrunku.
8. Gdy wybierasz się na wyprawę w góry, pamiętaj o zmiennych warunkach pogodowych w górach i ubierz się „na cebulkę”. Przed wyjściem z domu lub schroniska ponformuj kogoś o trasie planowanej wycieczki i przewidywanej godzinie powrotu. Zabierz ze sobą telefon komórkowy, gwizdek, lusterko, latarkę i (jeśli masz taką możliwość) racę sygnalizacyjną. Pamiętaj o nakryciu głowy i okularach z filtrem UV (głównie latem).
9. Pamiętajmy o zasadach przewożenia leków w czasie podróży samolotem i o ogólnych zasadach dla osób chorych podczas podniebnych rejsów:
a) w większości linii lotniczych na pokład można wnieść nie więcej niż 100 ml płynu (woda, płynne leki, środki higieniczne, np. pasta do zębów);
b) w amerykańskich liniach lotniczych jednostkowa pojemnośc opakowania produktu płynnego nie może być większa niż 100 ml, a ich łączna pojemność nie może przekroczyć 1 l. Dodatkowo powinny być przewożone w przezroczystych plastikowych torbach;
c) w brytyjskich liniach lotniczych wolno przewozić w bagażu podręcznym leki na receptę przepisane przez lekarza, jeśli muszą być zażywane w czasie lotu (np. zestaw dla diabetyków);
d) wszystkie lekarstwa muszą być transportowane w plastikowej torebce i należy je pokazać w trakcie kontroli bezpieczeństwa;
e) diabetycy na rejs samolotem powinni przygotować dodatkowy zapas insuliny, glukometr z większą ilością pasków testowych (wyjazd może spowodować wahania w poziomach cukru we krwi i konieczność częstszych pomiarów), odpowiednią ilość igieł i leków przeciwcukrzycowych. Cukrzycy powinni też być przygotowani w razie wystapienia hipoglikemii: warto zabrać do bagażu podręcznego gotowy zestaw glukagonu lub słodkie przekąski. Jeśli jesteś diabetykiem, w czasie podróży miej zawsze insulinę przy sobie i zaobiegaj jej zamrożeniu lub przegrzaniu (nie nadaje się po zamrożeniu i po przegrzaniu w temp. ponad 30 stopnii Celsjusza). Jeśli wybierasz się za granicę, miej przy sobie dokument z podpisem lekarza potwierdzający, że jesteś chory/a na cukrzycę. Dobrze, jeśli będzie on przetłumaczony na język kraju, do którego się wybierasz. Powinny się w nim znaleźć podstawowe dane pacjenta, informacja o grupie krwi, sposobie leczenia, wykaz przyjmowanych leków, ich dawek, a także kontakt do lekarza diabetologa. Warto przygotować sobie breloczek lub wisiorek z adnotacją o chorobie, na którą się cierpi, a także nauczyć się w języku kraju, do którego jedziemy, podstawowych słów i zwrotów związanych z naszą chorobą;
f) jeśli chorujesz na cukrzycę, na około tydzień przed planowanym wylotem skontaktuj się z linią lotniczą, by poprosić o przygotowanie specjalnego posiłku. W samolocie pij jak najwięcej płynów bezalkoholowych i bezkofeinowych. U przedstawiciela linii lotniczych warto zasięgnąć informacji o tym, o któej godzinie będzie podawany posiłek – to ułatwi dostosowanie w czasie lotu schematu wstrzyknięć insuliny;
g) Jeśli istnieje u Ciebie ryzyko zakrzepicy, zmieniaj pozycję na fotelu podczas lotu (np. ruszaj nogami). Pij dużo płynów i nie wybieraj się w podróż w ciasnych ubraniach czy butach;
h) Obniżone ciśnienie i długie pozostawanie w tej samej pozycji w czasie lotu mogą być uciążliwe szczególnie dla osób z problemami kardiologicznymi. Osoby, które przebyły zawał serca lub angioplastykę wieńcową, powinny również przez dwa tygodnie unikać lotów. Uważać powinni też chorzy z wszczepionym rozrusznikiem serca lub kardiowerterem (wykrywacze metalu stosowane na lotnisku mogą nawet zakłócać pracę tego drugiego!);
i) Przyjmuje się, że na pokład samolotu nie powinny wsiadać kobiety po 34. tyg. ciąży (podróż może być niezdrowa dla przyszłej matki, powodować omdlenia, a nawet przyspieszyć poród).
10. Diabetycy powinni poinformować o swojej chorobie:
a) obsługę lotu;
b) pilota wycieczki zorganizowanej.
11. Chorujesz na cukrzycę? Nie ruszaj w podróż samochodem, gdy czujesz objawy hipoglikemii.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
