Zaczyna się niewinnie, ale może prowadzić do utraty wzroku. Co trzeba wiedzieć o półpaścu ocznym?

fot. Adobe Stock, lganz

Spis treści:

1. Półpasiec oczny – czym jest?
2. Objawy półpaśca ocznego
3. Jak wygląda półpasiec oczny (zdjęcia)
4. Leczenie półpaśca ocznego
5. Powikłania półpaśca ocznego
6. Czy można się zarazić półpaścem ocznym?
7. Zapobieganie półpaścowi ocznemu

Czym jest półpasiec oczny?

Półpasiec oczny jest infekcją wirusową wywołaną reaktywacją wirusa ospy i półpaśca (varicella zoster virus, VZV), której charakterystycznym objawem jest bolesna wysypka w okolicy oka. Półpasiec oczny jest niebezpieczny, ponieważ może zaatakować różne części oka i prowadzić do groźnych powikłań. Dlatego ważne jest, żeby z dolegliwościami jak najszybciej zgłosić się do okulisty.

Półpasiec oczny, tak jak każda postać półpaśca, jest chorobą zakaźną. Warto jednak podkreślić, że to jedna z najniebezpieczniejszych postaci tej choroby, ponieważ może uszkodzić nerw wzrokowy i doprowadzić nawet do ślepoty
– mówi dr n. med. Barbara Joanna Bałan, internista, immunolog z Centrum Medycznego Damiana.

Półpasiec oczny może wystąpić u osoby, która w przeszłości przechodziła ospę wietrzną. Ospa jest pierwotną manifestacją zakażenia wirusem Varicella zoster. Następnie ten mikroorganizm ukrywa się w zwojach nerwowych, pozostając w fazie utajenia.

Do reaktywacji choroby - już w postaci półpaśca (który może też występować w innych miejscach ciała) - dochodzi najczęściej w wyniku: 

• obniżenia odporności (HIV, przyjmowanie leków immunosupresyjnych, chemioterapia),
• podeszłego wieku,
• silnego stresu,
• wyczerpania fizycznego.

Wirus ospy namnaża się w obrębie zwoju trójdzielnego (od którego odchodzi m.in. nerw oczny) i powoduje chorobę. Szacuje się, że nawet 20% przypadków półpaśca to postać oczna.

Półpasiec oczny – objawy

Na początku objawy półpaśca ocznego mogą przypominać przeziębienie. Niektórzy skarżą się na gorączkę, złe samopoczucie, bóle głowy i bóle stawów. Charakterystyczne objawy półpaśca ocznego to:

• jednostronny ból twarzy w okolicy oka,
• wrażliwość na dotyk, mrowienie, pieczenie skóry w tym obszarze,
• wysypka pęcherzykowa - zmiany na skórze wypełnione płynem surowiczym.

Do głównych objawów półpaśca zaliczamy (bez względu na jego lokalizację): pojawienie się drobniutkich pęcherzyków, wypełnionych jasnym płynem. Ten płyn zawiera dużą ilość wirusa, który może powodować zakażenie innych tkanek (np. poprzez przeniesienie poprzez dotyk na inne miejsca na ciele)
– wyjaśnia dr n. med. Barbara Joanna Bałan.

W przebiegu półpaśca ocznego chore oko boli, piecze, może zacząć wrzodzieć (to znak, że wdało się nadkażenie bakteryjne). 

Dodatkowe symptomy półpaśca ocznego to:

• łzawienie i podrażnienie oka,
• mrowienie i drętwienie w okolicy oka,
• wrażliwość na światło,
• obrzęk powieki, rogówki, siatkówki,
• zaczerwienienie oka.

Na powiekach i wokół oczu mogą pojawiać się krosty (zwykle te pęcherzyki wirusa pojawiają się wzdłuż jakiegoś nerwu). Ponadto, nawet długo wcześniej przed pojawieniem się pęcherzyków, może wystąpić świąd, pieczenie, nawet bolesność i w przypadku oka nawet zaburzenie ostrości widzenia
– dodaje dr n. med. Barbara Joanna Bałan.

Warto dodać, że półpasiec jest chorobą obejmującą nerwy, a nie tylko skórę, pojawiają się więc silne nerwobóle.

Jak wygląda półpasiec oczny? Zdjęcia wysypki

Wysypka przy półpaścu ocznym rozwija się zwykle na skroni, czole i powiece. Zmiany mogą również wystąpić na spojówce i rogówce. Pojawiają się zwykle najpierw plamki lub grudki, które przekształcają się w pęcherzyki. Po około 4 dniach pęcherzyki znikają i pozostawiają strupki. Zmiany skórne przy półpaścu ocznym znikają w ciągu 2-4 tygodni. Są bolesne.

fot. Półpasiec oczny wysypka / Adobe Stock, Yury

fot. Półpasiec oczny / Adobe Stock, Yury 

Pęcherzyki mogą pojawić się też na grzbiecie nosa, wówczas świadczą o zajęciu przez wirusa nerwu nosowo-rzęskowego. Określane jest to jako objaw Hutchinsona.

Leczenie półpaśca ocznego

Z objawami półpaśca ocznego trzeba udać się okulisty. Każdy pacjent powinien mieć wykonane podstawowe badania, w tym ocenę ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Choroba wymaga kilkukrotnej kontroli u specjalisty, bo zmiany na rogówce pojawiają się później niż skórne. Zwykle konieczne jest przyjmowanie leków przeciwwirusowych oraz kortykosteroidów, które łagodzą stan zapalny.

Jeśli doszło do nadkażenia bakteryjnego, stosuje się także antybiotyki. Miejscowe maści z antybiotykiem są często stosowane po to, aby zapobiec zakażeniu bakteryjnemu. 

Stosuje się też wspomagająco zimne okłady, leki przeciwbólowe dostępne bez recepty oraz krople do oczu "sztuczne łzy". 

Leczenie jest dokładnie takie samo, jak leczenie innych lokalizacji półpaśca, choć w tym przypadku może wymagać konsultacji okulistycznej i miejscowego postępowania terapeutycznego, czyli np. korzystania z kropli do oczu, a w niektórych przypadkach zastrzyku do gałki ocznej
– mówi dr n. med. Barbara Joanna Bałan.

Pamiętajmy, że im szybciej zaczniemy leczenie półpaśca, tym mniejsze ryzyko powikłań.

Jak długo trwa leczenie półpaśca ocznego?

To zależy od stanu chorego. Na ogół leczenie półpaśca ocznego lekami przeciwwirusowymi (acyklowir, walacyklowir) trwa 7 dni. Najlepiej jest, gdy leki zostaną podane w ciągu 72 godzin od początku wystąpienia objawów. 

Rokowania przy półpaścu ocznym

Rokowanie zależy w tym przypadku od różnych czynników, w tym stanu zdrowia pacjenta, wieku, agresywności choroby. W większości przypadków osoby z półpaścem ocznym, u których wcześnie zastosowano leczenie, zdrowieją w ciągu 4 tygodni i nie wymagają pobytu w szpitalu. 

Jakie powikłania może powodować?

Najczęstszym powikłaniem półpaśca ocznego jest tzw. neuralgia półpaścowa, która objawia się przewlekłym bólem w okolicy zaatakowanego nerwu. Inne powikłania półpaśca ocznego to:

• zapalenie powieki,
• zapalenie spojówek,
• zapalenie rogówki,
• zapalenie błony naczyniowej oka,
• wtórna jaskra,
• a w przypadku przedłużającego się stanu zapalnego i bliznowacenia rogówki może dojść do trwałej utraty wzroku. 

Do powikłań półpaśca ocznego, choć rzadko, należy też martwicze zapalenie siatkówki, które może prowadzić do różnych komplikacji, np. rozwarstwienia siatkówki i upośledzonego widzenia. 

Kto jest najbardziej narażony na powikłania półpaśca ocznego?

Do grup ryzyka zagrożonych powikłaniami należą osoby starsze, z osłabioną odpornością, po przeszczepieniach szpiku lub narządów, przyjmujące leki immunosupresyjne oraz pacjenci onkologiczni.

Czy można zarazić się półpaścem ocznym?

Półpasiec jest zdecydowanie mniej zaraźliwy niż ospa wietrzna. Na zakażenie wirusem są narażone szczególnie osoby, które nie chorowały na ospę. Do transmisji wirusa może dojść np. przez kontakt ze zmianami skórnymi (szczególnie zakaźny jest płyn z pęcherzyków chorego). W takim przypadku rozwinie się u nich pierwotna infekcja, czyli ospa wietrzna, ale nie półpasiec. U osób, które przechodziły w przeszłości na ospę, ryzyko zachorowania na półpaśca po kontakcie z chorym, jest bardzo małe. Przeczytaj też: Czy półpasiec jest zaraźliwy?

Profilaktyka półpaśca ocznego

Aby zapobiec zachorowaniu na półpasiec oczny (i każdy inny), specjaliści zalecają szczepienie przeciwko ospie. Jest ono rekomendowane kobietom w ciąży oraz dorosłym, którzy nie chorowali na ospę. W niektórych przypadkach szczepienie jest bezpłatne i obowiązkowe. Podaje się je w dwóch dawkach w odstępie 6 tygodni. Szczepionkę przeciwko ospie można stosować od 9. miesiąca życia.

Więcej metod zapobiegania półpaścowi znajdziesz tutaj: Czy półpasiec jest zaraźliwy?

Na podstawie artykułu opublikowanego pierwotnie 28.02.2017 przez Agnieszkę Czechowską

Źródła:
M. Minor, E.  Payne, Herpes Zoster Ophthalmicus, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557779,
K. Lewis i inni, Herpes Zoster Ophthalmicus, EyeNet Magazine, American Acadamy of Ohthalmology,
T. Catron, H.G. Hern, Herpes zoster ophthalmicus, www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2672268/

Czytaj także:
Ospa u dorosłych - objawy, jak wygląda, leczenie (zdjęcia ospy)
Półpasiec u dzieci - jak go rozpoznać i leczyć? (OPINIA LEKARZA)
Przy ospie trzeba zrezygnować z kąpieli? Obalamy mity o ospie i półpaścu
Półpasiec a ciąża. Czy kobiety ciężarne powinny się bać tej choroby?

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!