Arcydzięgiel jest dwuletnią rośliną z rodziny baldaszkowatych, o bardzo grubej, dętej łodydze. Dorasta do wysokości dwóch metrów, posiada wielkie, pierzaste liście, a drobniutkie białawe kwiatki zebrane są w baldachy złożone. Kwiatki te charakteryzują się dość mocnym, nieprzyjemnym zapachem (kwitnie od końca czerwca do lipca – w drugim roku wegetacji). Owocem jest rozłupnia, rozpadająca się w stadium pełnej dojrzałości na dwie rozłupki. Roślina ta posiada stożkowate kłącze i silne korzenie, rozmnaża się za pomocą nasion (wysiew przed zimą). W stanie dzikim występuje nad brzegami rzek i potoków, lubi słońce, gleby gliniaste i wilgotne, bogate w składniki pokarmowe. W Polsce najczęściej można go spotkać w Karpatach i Sudetach.
Zobacz też: Jak suszyć zioła?
Działanie
Do celów leczniczych nadają się korzenie i owoce, które zawierają m.in.: olejek eteryczny, gorycze, garbniki, cukry, witaminy, żywice, znaczne ilości skrobi, pektyny oraz kwasy organiczne. Działanie arcydzięgla jest różnorodne. Wyciągi wodne, alkoholowe i olejowe obniżają ciśnienie krwi, działają uspokajająco na układ nerwowy, hamują występowanie migren i zaburzeń nerwowych, łagodzą skurcze przewodu pokarmowego, ułatwiają i przyspieszają trawienie, pobudzają apetyt poprzez zwiększenie wydzielania soków trawiennych (żołądkowych, jelitowych i trzustkowych), są też moczopędne, napotne, lekko przeciwbólowe i silnie rozgrzewające.
Zalecany jest do kąpieli – wówczas znieczula i poprawia miejscowe ukrwienie, można używać go także do płukanek gardła. Pozytywne skutki przynosi stosowanie arcydzięgla przy przetłuszczających się włosach i tłustym łupieżu. W przemyśle i farmacji wykorzystuje się całą roślinę. Kłącza z korzeniami stanowią przyprawę, podobnie jak kwiaty, liście i owoce (wszystkie części rośliny pachną mocno i mają gorzko-korzenny smak).
Zobacz też: Jak przygotować napar z ziół?
Zastosowanie w kuchni
W kuchni roślina ta ma zastosowanie głównie dekoracyjne. Dojrzałe młode łodygi (zebrane przed kwitnieniem) zasmażone z cukrem dają pięknie wybarwioną na zielono i bardzo aromatyczną konfiturę, służącą do dekoracji tortów czy wypieków z bakaliami. Nalewki i wyciągi z arcydzięgla w małych ilościach stosuje się jako dodatek aromatyzujący do kremów i napojów.
W średniowieczu zakonnicy nazywali to zioło Zielem Ducha Świętego i zalecali żucie korzeni dla osiągnięcia długowieczności. Woda melisowa karmelicka miała być panaceum na zaburzenia żołądkowo-nerwowe, natomiast balsam komandorski – skuteczny na rany i owrzodzenia. Arcydzięgiel miał być uniwersalną odtrutką, środkiem przeciwko zarazie i suchotom
Osoby ze skłonnością do alergii nie powinny zbierać korzeni arcydzięgla, zwłaszcza w czasie słonecznej pogody – mogą nabawić się skórnej wysypki, ani nadużywać słońca, jeśli zażywają to ziele (może dojść do oparzeń słonecznych). Nie należy przesadzać w stosowaniu arcydzięgla – przedawkowanie wywołuje skutek odwrotny do zamierzonego.
Kandyzowane pałeczki z arcydzięgla
Przygotowanie: Puste łodygi tniemy na kawałki o długości 3–5 cm i mieszamy je z cukrem (mniej więcej w równych proporcjach). Umieszczamy w słoiku i dokładnie zakręcamy. Powstaje z tego słodki i aromatyczny syrop, którym można słodzić herbatę przeciw kaszlowi. Wystarczy dodać jedną taką łodyżkę na filiżankę.
Napar: 1 łyżkę suszonych korzeni, liści lub łodyg zalać 1 szklanką wrzątku. Pić po 1/4 – 1/3 szklanki, 2–3 razy dziennie przed jedzeniem.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
