Spis treści:
- Czym jest tran?
- Co zawiera tran, a co olej z wątroby rekina?
- Wpływ tranu na odporność
- Tran - jaki wybrać?
- Tran dla dzieci
- Historia tranu
Czym jest tran?
Tran to według definicji ciekły tłuszcz uzyskiwany z wątroby dorsza atlantyckiego lub innych dorszowatych. Potocznie jednak tranem określa się również oleje z innych ryb, m.in. popularny olej z rekina. Nie jest to poprawna terminologia, ponieważ tran ma nieco inny skład, niż np. olej z rekina.
Największe wątpliwości co do składu produktu powinny budzić określenia na ulotce takie jak „olej rybi”, „olej z ryb” czy „tran z ryb”, które mówią nam niewiele o tym, co faktycznie dany preparat zawiera.
Tran występuje przeważnie jako suplement diety, jednak możemy również kupić w aptece tran będący produktem leczniczym. Dodajmy, że jego składniki zawierają niektóre leki na receptę.
Co zawiera tran, a co olej z wątroby rekina?
Tran zawiera przede wszystkim znaczne ilości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6, a przede wszystkim należące do omega-3 kwasy DHA i EPA, szczególnie korzystne dla zdrowia. Oprócz tego tran ma w sobie witaminy A, D i E.
Z kolei olej z rekina ma mniej kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6, za to w jego składzie znajdziemy: skwalen i alkiloglicerole – związki lipidowe stymulujące odporność poprzez namnażanie krwinek i zwiększenie ich aktywności. Preparaty te są często wzbogacane o witaminy, które znajdziemy w tranie, czyli A, D i E.
Alkiloglicerole występują naturalnie w ludzkim organizmie – w śledzionie, szpiku kostnym, wątrobie i mleku matki (w ilości 0,2%). Stymulują wytwarzanie białych i czerwonych krwinek, działają bakteriobójczo, łagodzą alergie pokarmowe. Z kolei skwalen, obecny także w oliwie (stanowi jej 0,7%), wzmacnia odporność, działa przeciwnowotworowo, wspomaga pracę wątroby i trzustki.
Wpływ tranu na odporność
Podając tran dzieciom, oczekujemy że będzie on podnosił odporność naszych pociech. Niestety nie istnieje wiele badań na temat wpływu spożywania tranu na układ odpornościowy. Mamy więc niewiele dowodów na to, że olej rybi zmniejsza liczbę epizodów powszechnych infekcji wśród dzieci.
Jednak wyniki niektórych badań są obiecujące, np. zespół naukowców dr Eileen Birch czy dr Beth Imhoff-Kunsch dowiódł, że suplementacja kwasu DHA (u kobiet ciężarnych oraz w formie dodatku do mieszanek mlecznych dla dzieci), zmniejszała ryzyko zachorowań na infekcje u niemowląt.
Istnieją badania, które dowodzą korzystnego wpływu na zdrowie zawartych w tranie poszczególnych składników: kwasów tłuszczowych i witamin. Jednak dane te dotyczą przede wszystkim ochronnego działania na układ krwionośny (zapobieganie miażdżycy, zawałom, udarom mózgu), kostny, a także na narząd wzroku, działania przeciwzapalnego i przeciwnowotworowego.
Potrzeba zatem dalszych badań na temat wpływ tranu na odporność organizmu.
Uwaga. Zawsze przed rozpoczęciem jakiekolwiek suplementacji, warto poradzić się lekarza. Tran i inne oleje rybie są produktami bezpiecznymi, jednak nie należy stosować ich w dawkach większych, niż zalecane.
Nadmiar kwasów omega-3 i omega-6 nie jest korzystny dla zdrowia, może sprzyjać powstawaniu komórek nowotworowych, prowadzić do zaburzeń krzepnięcia, stanów zapalnych czy cukrzycy. Paradoksalnie, dowiedziono też, że nadmiar kwasów tłuszczowych osłabia odporność. Stąd też nie powinno się przyjmować suplementów na bazie oleju rybiego bez przerwy lub w za dużych dawkach. Zalecany jest w okresie jesienno-zimowym.
Przyjmowanie witamin A, D i E również powinno być poprzedzone konsultacją lekarską, szczególnie, że są to witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, które łatwiej przedawkować niż np. witaminę C czy B.
Tran – jaki wybrać?
Dobry tran nie jest tani. Nie warto na nim oszczędzać, bo od jego jakości zależy, czy przyniesie pożądane skutki.
Najczęściej preparaty z tranem dla dzieci występują pod dwiema postaciami: kapsułek i płynu. Ich właściwości są identyczne, więc wybór postaci powinien zależeć od preferencji osoby, która ma go stosować. Płynny tran z pewnością będzie bezpieczniejszy dla dzieci i osób starszych, a tran w kapsułkach będzie lepszy dla osób, które nie lubią jego smaku.
Tran dla dzieci
Dzieci poniżej 3. roku życia powinny przyjmować tran w postaci płynnej. Jednak przed zakupem należy zapoznać się z ulotką, ponieważ większość produktów (również olejów z wątroby rekina) jest przeznaczona dla dzieci powyżej 3. roku życia.
Na rynku dostępne są też preparaty w formie żelków i kapsułek do żucia z tranem, ale w tym przypadku także bardzo ważne jest zapoznanie się z ulotką i przeanalizowanie składu produktu, ponieważ może się okazać, że zawiera olej niewiadomego pochodzenia.
Tran – trochę historii
Historia tranu jest długa. Wspominano o nim w zapiskach z czasów Hipokratesa oraz w Biblii. W XIV wieku wykorzystywano go nie tylko do celów leczniczych. Służył jako paliwo do lamp oliwnych, do karmienia zwierząt, wyprawiania skór i konserwowania drewna.
W północnej Europie, głównie na terenach obecnej Szwecji i Norwegii, tran stosowano do leczenia ran, podrażnień dróg oddechowych i układu pokarmowego, a także do wcierania w skórę w celu łagodzenia bólów stawów.
Przekonanie o prozdrowotnym działaniu tranu pierwszy raz znalazło potwierdzenie w badaniach naukowych w 1773 roku, kiedy wykazano korzystny wpływ oleju z wątroby dorsza na chorobę reumatyczną. Tyle tylko, że tran w tym celu łykano, a nie smarowano nim obolałe stawy.
Jednym z propagatorów tranu był norweski farmaceuta Peter Möller (tak, to od jego nazwiska pochodzi nazwa istniejącej do dziś marki Möller's Tran Norweski, produkującej tran z wątroby północnoatlantyckiego dorsza), który zauważył, że ludzie żyjący na wybrzeżu rzadziej chorują. Skojarzył ten fakt z innym – ludzie ci często spożywali rybie wątroby. Na Lofotach założył pierwszą fabrykę tranu, który pozyskiwał nową metodą (ekstrakcji parą), dzięki czemu preparat miał przyjemniejszy zapach i smak.
Kolejne doniesienia pochodzą z 1920 roku, kiedy odkryto cenne składniki olejów rybich: witaminy A, D i E oraz alkiloglicerole (obecne wyłącznie w oleju z wątroby rekina). Od tamtej pory tran zaczęto polecać dzieciom jako preparat pomagający zapobiegać i walczyć z krzywicą. Miał się także sprawdzać jako lek na odrę i gorączkę połogową.
W drugiej połowie XIX wieku udoskonalono proces ekstrakcji, dzięki czemu nastąpiła dalsza poprawa walorów smakowych i zapachowych tranu. Przed II wojną światową tran był już szeroko spopularyzowany i ogólnodostępny. W latach 1960-1970 zalecano go kobieton w ciąży, dzieciom w okresie wzrostu oraz osobom starszym, jako specyfik poprawiający odporność.
Treść artykułu pierwotnie została opublikowana 28.06.2017.
Więcej na temat odporności dziecka:
Jak zwiększyć odporność dziecka - 10 rad!
Jak dziecko nabywa odporność
Odporność u dziecka
Gdy dziecko ciągle choruje. Co osłabia odporność dziecka?
4 czynniki, które obniżają odporność dziecka!
Jak wzmocnić odporność przedszkolaka?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
