Spis treści:
- Kiedy mówimy o zaparciu u dziecka?
- Przyczyny zaparć u dzieci: dieta, choroby, leki
- Zaparcia nawykowe u dzieci
- Leczenie zatwardzenia u dziecka
- Zaparcia u dzieci – kiedy do lekarza?
Kiedy mówimy o zaparciu u dziecka?
Zaparcie u dziecka to utrudnione oddawanie stolca w odstępach czasowych większych niż 3 dni. Może towarzyszyć mu ból brzucha, parcie na stolec, naprzemienne biegunki i zatwardzenia, suche stolce (z dodatkiem śluzu mogą świadczyć o zespole jelita drażliwego).
Nie każdy problem z wypróżnieniem u dziecka to zaparcie. Mówimy o nim, gdy malec robi kupę twardą i suchą, z wyraźnym wysiłkiem lub nawet z bólem. Mogą być widoczne pasemka krwi w kale z pękniętej błony śluzowej odbytu. Gdy maluch bez wysiłku wypróżnia się co 2 dni, to nadal mieści się w normie.
Należy przy tym pamiętać, że niemowlę w pierwszych miesiącach życia wypróżnia się z wysiłkiem, tzn. robi się czerwone, napina się, postękuje, i jeżeli stolec jest prawidłowy (nie jest suchy, zbity), to nie ma powodów do zmartwień.
Przyczyny zaparć u dzieci
Ok. 90% zaparć u dzieci ma charakter czynnościowy, co oznacza, że powodem problemów z wypróżnieniem nie jest organiczny czynnik (np. choroba blokująca jelito). W początkowym okresie życia zaparcia mogą wynikać z niedojrzałości układu trawiennego i trudu poradzenia sobie organizmu z pokarmem.
Jeśli problem z oddawaniem kupy występuje u noworodka, należy rozważyć wrodzone zwężenie odbytnicy, lub jeśli w ogóle się nie wypróżnia - zrośnięcie odbytnicy. Konieczna jest w takich przypadkach operacja.
Możliwe przyczyny zaparć u niemowląt to:
- błędy żywieniowe,
- zespół jelita drażliwego,
- zmiana trybu życia (np. rozszerzanie diety, rozpoczęcie przedszkola, a związku z tym nowe dania, inne pory przyjmowania posiłków itp.),
- stres,
- schorzenia odbytu powodujące dolegliwość podczas wypróżniania (np. przerosty, wyprzenia),
- przyjmowanie leków powodujących zaparcia (np. preparatów żelaza, środków zasadowych, opiatów, leków antycholinergicznych),
- zaparcia nawykowe,
- spowolniony pasaż jelitowy (w wyniku choroby podstawowej, np. choroby Hirschsprunga) powoduje zbyt wolne przesuwanie się mas kałowych w jelicie, stolec w postaci zbitych suchych "bobków"),
- zespół Downa,
- krzywica,
- niedoczynność tarczycy,
- przedawkowanie witaminy D,
- bunt, sprzeciw wobec nocnika, przykre doświadczenia z wypróżnianiem.
U niemowląt przyczynami zaparć mogą być błędy żywieniowe. Najważniejsze z nich to:
- dieta bogata w produkty mączne (tzw. kleikowa),
- dieta uboga w błonnik (znajduje się w owocach, warzywach, pełnoziarnistych produktach),
- zbyt mała ilość spożytych płynów (odwodnienie).
Zaparcia nawykowe u dzieci
Częstą formą zaparć u dzieci są tzw. zaparcia nawykowe. Podłożem ich rozwoju są wcześniejsze nieregularne wypróżnienia oraz hamowanie oddawania stolca. Przyczyną może być niechęć do nocnika w trakcie treningu czystości albo uczucie skrępowania i wstydu związanego z robieniem kupy w miejscach poza domem. Dziecko może hamować potrzebę wypróżniania również wtedy, gdy zachodzą ważne zmiany w jego życiu, gdy zaczyna uczęszczać do przedszkola lub szkoły, co również może wiązać się ze strachem przed załatwianiem potrzeby w miejscach innych niż własna toaleta.
Ryzyko rozwoju zaparć nawykowych jest wyższe również w przypadku siedzącego tryby życia, noszenia ciasnej w pasie odzieży, spożywania mącznych i ubogich w błonnik pokarmów, wzmożone, długotrwałe napięcie, a także wtedy, gdy pojawiały się wcześniej zaparcia i dochodziło do bolesnego oddawania stolca.
Zaparcia nawykowe to zaparcia czynnościowe, które nie wynikają z żadnych schorzeń czy anatomicznych zmian, wiążą się za to z mechanizmem osłabienia perystaltyki jelit albo nadmiernego kurczenia mięśni jelita grubego. W rezultacie dochodzi do osłabienia funkcji mięśni jelit lub ich nadmiernych skurczów (wzmożona spastyczność jelit), a przez to problemu w wypróżnieniami.
Leczenie zaparć nawykowych u dzieci
Leczenie zaparć nawykowych opiera się przede wszystkim na wprowadzeniu regularności w rytm wypróżnień (trening oddawania stolca np. codziennie rano, o podobnych porach), zmianie stylu życia, edukacji, próby wyeliminowania przewlekłego stresu, oporu przed zrobieniem kupy na nocnik (zachęcanie, a nie straszenie, stwarzanie sprzyjających, spokojnych warunków, zamiast pośpiechu czy presji), odpowiedniej diecie (duża podaż płynów, jedzenie bogate w błonnik).
Leczenie zatwardzenia u dziecka
Gdy zaparcia dotyczą niemowląt przed 1. rokiem życia
Najmłodsze dzieci często przed oddaniem stolca prężą się i płaczą, ponieważ nie mają jeszcze dobrej koordynacji między zwiększonym ciśnieniem w brzuchu a rozluźnieniem zwieraczy odbytu. Ich przewód pokarmowy musi mieć czas, by dostosować się do trawienia czegoś innego niż mleko. Gdy jednak stolec jest twardy – trzeba działać. Należy podawać dziecku więcej picia (wody, herbatek ziołowych i soków owocowych, zwłaszcza śliwkowego lub gruszkowego) oraz produktów bogatych w błonnik (produktów pełnoziarnistych, warzyw i owoców), jeśli dziecko ma już rozszerzoną dietę. Trzeba też ograniczyć białe pieczywo i kaszki drobnoziarniste (np. manna).
Gdy zaparcia dotyczą dzieci po 1. roku życia
Dzieciom, które mają już rozszerzoną dietę, można dawać na zaparcia suszone owoce, które zmiękczają stolec: rodzynki, figi i przede wszystkim śliwki. Te ostatnie należy namoczyć przez noc, a rano, przed śniadaniem, dać dziecku dwie do żucia.
Unikać należy potraw zapierających: ryżu, kaszek kukurydzianych i słodyczy. Na pracę jelit korzystnie wpływają probiotyki, a jeśli powyższe sposoby nie pomagają i dziecko nie może się wypróżnić, można podać syrop z laktulozą.
Na perystaltykę jelit dobrze działa również ruch. Gdy brzuch malca jest twardy, może pomóc lekki masaż, wykonywany zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Zaparcia u dzieci - kiedy do lekarza?
Do lekarza należy się zgłosić:
- gdy zaparcia pojawiają się u dziecka często i regularnie,
- gdy zaparcie długo trwa – ponad tydzień,
- jeśli zaparciu towarzyszą inne objawy mogące wskazywać na chorobę: wzdęcia czy bóle brzucha, zmiany na skórze, drażliwość dziecka i brak apetytu albo gdy w stolcu pojawia się krew,
- alarmowymi sygnałami są również towarzyszące zaparciu wymioty, gorączka, silny ból brzucha.
Więcej o problemach trawiennych u dzieci:
Biegunka u dziecka - sposoby na 4 typy biegunki u dzieci
Biegunka u dziecka - najczęstsze przyczyny i sposoby leczenia
Zaparcie u dzieci - dlaczego tak częste?
Problemy z wypróżnianiem u dzieci i niemowląt
Wymioty u noworodka
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
