Upośledzenie umysłowe – czy można mu zapobiec?

Szacuje się, że u dzieci z zespołem Downa szansa na zachorowanie na białaczkę do 5.roku życia jest kilkudziesiąt razy wyższa niż u innych dzieci/ fot. Fotolia fot. Fotolia
Czym jest upośledzenie umysłowe? Jak wiele osób cierpi na niepełnosprawność intelektualną? Jakie czynniki genetyczne wpływają na wystąpienie upośledzenia? W jakich sytuacjach dochodzi do zmniejszenia potencjału intelektualnego u dzieci?
/ 27.08.2012 10:36
Szacuje się, że u dzieci z zespołem Downa szansa na zachorowanie na białaczkę do 5.roku życia jest kilkudziesiąt razy wyższa niż u innych dzieci/ fot. Fotolia fot. Fotolia

Epidemiologia upośledzenia umysłowego

Upośledzenie umysłowe jest zjawiskiem często spotykanym w społeczeństwie. Jego rozpowszechnienie jest jednak trudne do określenia, ponieważ zależy zarówno od stosowanych kryteriów diagnostycznych, metod badawczych, jak i populacji oraz grupy wiekowej, której dotyczy. Przyjmuje się, że wskaźnik rozpowszechnienia upośledzenia umysłowego w całej populacji wynosi 1%, choć niektóre opracowania podają nawet rozpowszechnienie rzędu 2–3%.

Osoby upośledzone umysłowo posiadają wyjściowo osłabione zdolności adaptacyjne do zmieniających się warunków życia codziennego. Są one także w większym stopniu predysponowane do występowania zaburzeń psychicznych – ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych u osób z obniżonym poziomem intelektualnym jest 3–4 razy większe niż w populacji osób z prawidłowym poziomem inteligencji.

Czym jest upośledzenie umysłowe?

Obecnie uważa się, że niepełnosprawność intelektualna nie jest sama w sobie odrębną jednostką chorobową. Jest stanem wynikającym ze współistnienia czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych.

Etiologia upośledzenia umysłowego jest zagadnieniem ważnym i niezwykle obszernym. W zależności od okresu rozwojowego, w którym mogą zadziałać czynniki szkodliwe, możemy mówić o przyczynach związanych z okresem życia płodowego, porodu i okresu wzrastania. U 30–50% osób upośledzonych umysłowo nie udaje się ustalić uchwytnej przyczyny zahamowania rozwoju intelektualnego. Jest to tzw. upośledzenie  umysłowe nieswoiste.

Sprawdź: Jakie stopnie upośledzenia umysłowego można wyróżnić?

Rola genetyki w powstawaniu upośledzenia umysłowego

W okresie prenatalnym należy zwrócić uwagę na czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Do tych ostatnich należeć będą zakażenia wewnątrzmaciczne (zwłaszcza grupy TORCH), toksyny, leki, alkohol, narkotyki stosowane w czasie ciąży przez matki, nieprawidłowości budowy i funkcji łożyska, niedobory witaminowe i makroelementowe w diecie matek, zaburzenia immunologiczne.

Czynniki genetyczne determinują powstawanie dobrze zdefiniowanych zespołów chorobowych. Do najczęstszych zespołów chorobowych, którym towarzyszy upośledzenie, są: stwardnienie guzowate, neurofibromatoza, małogłowie pierwotne.

Do zespołów metabolicznych przebiegających z upośledzeniem umysłowym zaliczyć można fenyloketonurię, chorobę syropu klonowego, homocytynurię, zespół Lescha-Nyhana (zaburzenia przemiany puryn), galaktozemię, choroby lizosomalne, w tym chorobę Taya-Sachsa, mukopolisacharydozy.

Do najczęściej występujących zespołów chorobowych przebiegających z upośledzeniem umysłowym, uwarunkowanych zaburzeniami chromosomalnymi należą: zespół Downa, zespół miauczenia kota (Cri du Chat – CDC), zespół Pradera-Willego, Angelmana, Smith–Magenis czy zespół Edwardsa. Do zaburzeń związanych z chromosomami płciowymi należą: zespół Turnera, Klinefeltera, łamliwego chromosomu X i zespół Retta.

Upośledzenie nabyte w okresie okołoporodowym

W okresie okołoporodowym późniejsze upośledzenie funkcji intelektualnych może być warunkowane wystąpieniem okołoporodowej encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej, wcześniactwa, bardzo niskiej  urodzeniowej masy ciała, krwawień wewnątrzczaszkowych, infekcji, zaburzeń matabolicznych (hipoglikemia, hiperbilirubinemia).

W późniejszych okresach rozwoju przyczyny upośledzenia umysłowego można upatrywać w infekcjach ośrodkowego układu nerwowego, urazach czaszkowo-mózgowych, stanach doprowadzających do niedotlenienia układu nerwowego, procesach rozrostowych układu nerwowego, zatruciach (tlenek węgla, ołów, rtęć, środki ochrony roślin), niedoborach pokarmowych i zaniedbaniach środowiskowych.

Zobacz także: Lekkie upośledzenie umysłowe

Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Podstawy psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych”; pod red. M. Talarowskiej, Antoniego Florkowskiego, Piotra Gałeckiego; rozdział 10: Wybrane zaburzenia psychiczne.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Redakcja poleca

REKLAMA