W Klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10 przyjmuje się, że by móc zdiagnozować zespół uzależniania, muszą wystąpić przynajmniej trzy z sześciu objawów oraz muszą się one utrzymywać:
- przez okres co najmniej miesiąca lub
- krócej niż miesiąc, lecz w sposób powtarzający się w przeciągu 12 miesięcy.
WAŻNE: Substancja psychoaktywna to naturalna lub chemiczna substancja, która działa na układ nerwowy i przez to na funkcjonowanie psychiczne człowieka. Może nią być: alkohol, narkotyki, tytoń, kofeina, leki nasenne i uspokajające oraz lotne rozpuszczalniki (kleje, benzyna, nafta, emalie).
Polecamy: Jak pomóc uzależnionemu od alkoholu?
Objaw 1. Silne pragnienie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej przyjmowania
Jest to tzw. „głód” przyjęcia danej używki, który jest uciążliwym objawem i jednocześnie najbardziej charakterystycznym dla nałogu. Uważa się, że pragnienie przyjmowania substancji psychoaktywnej w uzależnieniach nie jest czysto konsumpcyjne, ale jest spowodowane cierpieniem i strachem, które po prostu przejawia się pragnieniem. Na szczęście, wraz z biegiem czasu stopniowo ono maleje, a osoba, która podejmuje się zerwania z nałogiem, uczy się taki głód kontrolować i panować nad nim.
Objaw 2. Upośledzona zdolność kontrolowania przyjmowania substancji psychoaktywnej
Osoba, która spełnia to kryterium, nie potrafi rozpocząć, zakończyć, ani przyjąć takiej ilości substancji, jaką sobie wcześniej założyła. W praktyce oznacza to, że jednostka, która przejawia problem kontroli np. picia alkoholu, upija się do nieprzytomności bądź popada w tzw. „ciąg alkoholowy”. Tu należy także dodać, że okresy przerw w piciu nie świadczą o braku tego objawu – osoba może pić rzadko, ale w sposób niekontrolowany.
Objaw 3. Fizjologiczne objawy stanu odstawienia, które występują po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości przyjmowanej substancji albo przyjmowanie tej samej lub podobnej w celu uśmierzenia objawów odstawienia
Są to objawy abstynencyjne, których obraz zmienia się w zależności od przyjmowanej substancji psychoaktywnej. W przypadku nałogowego zażywania kokainy może pojawić się np. głód kokainy, letarg, zmęczenie, dziwne sny, wzmożony apetyt czy problemy ze snem (bezsenność bądź nadmierna senność). Z kolei osoba, która przejawia fizjologiczne objawy odstawienia tytoniu może odczuwać głód tej substancji, lęk, drażliwość, niepokój, osłabienie czy problemy z koncentracją.
Jako objawy abstynencyjne mogą pojawić się tu także bezsenność, zwiększony apetyt, kaszel, a także owrzodzenia jamy ustnej. Należy również zwrócić uwagę, że używanie tej samej lub podobnie działającej substancji w celu uśmierzenia objawów abstynencyjnych, może świadczyć o zespole uzależnienia.
Objaw 4. Zmieniona tolerancja na substancję psychoaktywną
Wraz z rozwojem nałogu zmienia się także tolerancja na daną substancję psychoaktywną. Najczęściej oznacza to, że osoba wraz z popadaniem w nałóg potrzebuje przyjmować coraz to większe dawki, by uzyskać pożądany efekt działania danego środka. W odróżnieniu od większości zespołów uzależnień, w przypadku uzależnienia od alkoholu tolerancja nie jest wprost proporcjonalna do stadium nałogu. Albowiem osoba uzależniona od alkoholu początkowo nie posiada tolerancji nawet na małe dawki, potem ma tzw. "mocną głowę", czyli bardzo wysoką, nienormalną tolerancję, a w zaawansowanym stadium nałogu przejawia tzw. „słabą głowę”, czyli np. wystarczy jej jedno, dwa piwa, by wprowadzić się w stan upojenia. Można powiedzieć, że tu tolerancja przyjmuje ona formę odwróconego „U” (mała tolerancja – duża tolerancja – mała tolerancja).
Objaw 5. Zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności
W praktyce ten objaw przejawia się tym, że całe życie osoby uzależnionej jest skoncentrowane wokół pozyskiwania i przyjmowania danej substancji psychoaktywnej. Wcześniejsze zainteresowania, pasje zostają zamienione nałogiem. Osoba może też przestać też dbać o swoich najbliższych, dom czy swój wygląd.
Polecamy: Jak porozumieć się w związku?
Objaw 6. Przyjmowanie substancji, pomimo wyraźnych dowodów występowania szkodliwych następstw
To tak naprawdę – zaraz po silnym pragnieniu przyjmowania substancji – najbardziej charakterystyczny i tragiczny przejaw nałogu. Osoba uzależniona niejednokrotnie traci rodzinę, osoby bliskie, pracę oraz popada na zdrowiu, jednak pomimo świadomości tych wszystkich konsekwencji, nie rezygnuje z przyjmowania substancji. Tu też pojawia się paradoks – właśnie te skutki niejednokrotnie powodują, że osoba zaczyna np. pić czy brać więcej narkotyków, by zagłuszyć poczucie odpowiedzialności, beznadziei, wstydu czy rozpaczy. W ten sposób błędne koło się zamyka.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!