Choroba refluksowa jest przewlekłą chorobą górnego odcinka przewodu pokarmowego związaną z zarzucaniem treści pokarmowej z żołądka do przełyku. W krajach wysokorozwiniętych dotyka już co czwartą osobę dorosłą, a co dziesiąta z nich odczuwa nieprzyjemne objawy codziennie.
Dlaczego refluks uprzykrza życie
Często miewasz zgagę i uczucie pieczenia za mostkiem? Dolegliwości pojawiają się szczególnie, gdy leżysz lub zjesz bardziej obfity posiłek? To może być refluks.
Refluks żołądka, a dokładniej refluks żołądkowo-przełykowy, to przypadłość spowodowana cofaniem się treści żołądkowej do przełyku. Powoduje to drażnienie, a z czasem, uszkodzenie błony śluzowej przełyku, ponieważ jest ona narażona na na działanie kwasów żołądkowych. Dochodzi do tego, ponieważ obniżone jest napięcie zwieracza dolnego przełyku, który w naturalnych warunkach powinien funkcjonować jak wrota, zamykające światło tego narządu po przejściu kęsa pokarmu do żołądka. Ryzyko zachorowania na refluks wzrasta z wiekiem i rozwija się z podobną częstotliwością zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Częściej pojawia się u kobiet w ciąży, u osób otyłych, nadużywających alkohol i przy zaburzeniach hormonalnych. Noszenie ciasnych ubrań i pasków może nasilać refluks.
Refluks - charakterystyczne objawy
Jeśli kwaśna treść z żołądka jest zarzucana do przełyku wielokrotnie, w jego błonie śluzowej może rozwinąć się stan zapalny. Objawy refluksu łatwo rozpoznać. Pojawia się zgaga, uczucie silnego pieczenia w jamie ustnej i przełyku. Może temu towarzyszyć ból promieniujący do szyi oraz bóle za mostkiem, co sprawia, że symptomy choroby refluksowej są mylone z tymi, które występują w zawale serca. Niekiedy treść żołądkowa może być zarzucana do krtani lub nawet oskrzeli, powodując ich stan zapalny. Najczęściej ma to miejsce podczas snu, kiedy – w pozycji leżącej – dodatkowo (ale tym razem w sposób naturalny) zmniejsza się napięcie zwieracza dolnego przełyku. Aby potwierdzić, czy to na pewno refluks, lekarz zleca badania, w tym zazwyczaj gastroskopię.
Refluks u niemowląt
Refluks u niemowlaka jest czymś normalnym, bo układ pokarmowy nie jest jeszcze w pełni dojrzały i sprawny (dotyczy 50-60 proc. maluchów). U zdrowej dorosłej osoby dolny zwieracz przełyku zabezpiecza przed cofaniem się treści pokarmowej z żołądka w górę. U niemowląt często nie jest dość silny, żeby zapobiec ulewaniu. Poza tym żołądek niemowlęcia jest bardzo mały, a więc zapełnia się szybciej, niż treść pokarmowa zdąży przemieścić się dalej, do dwunastnicy.
Jak zapobiec refluksowi u niemowląt?
- karm piersią (z badań wynika, że dzieci karmione piersią mają mniejsze problemy z ulewaniem pokarmu),
- karm częściej, ale krótko,
- karm w takiej pozycji, żeby główka była zdecydowanie wyżej niż reszta ciała
- nie kładź malucha płasko tuż po karmieniu I dopilnuj, by mu się odbiło połknięte podczas posiłku powietrze.
- Jeśli refluks jest bardzo dokuczliwy, rozważ podawanie mieszanki antyrefluksowej (AR). Jest gęstsza niż zwykła, dzięki czemu łatwiej zostaje w żołądku. Można też podawać dziecku mieszankę hipoalergiczną, pozbawioną białka mleka krowiego - silny refluks może być związany z reakcją alergiczną.
Refluks żołądkowo-przełykowy powinien ustąpić do 6-9 miesiąca życia. Powyżej 12 miesiąca życia wymaga konsultacji z lekarzem. Kiedy refluks u niemowlaka powinien zaniepokoić?
- trzeba też wybrać się do pediatry, jeśli wymioty pojawiają się po raz pierwszy po 6 miesiącu życia,
- gdy dziecko nie ma jeszcze pół roku, ale powoli albo wcale nie przybiera na wadze,
- gwałtownie wymiotuje (niepokojące są zwłaszcza wymioty z żółcią),
- jest płaczliwe, ma problemy ze spaniem,
- zachłystuje się treścią pokarmową, ma trudności z połykaniem,
- pojawiają się stany zapalne dróg oddechowych, w tym zapalenie płuc.
Refluks u starszych dzieci
Tak jak u dorosłych, kwaśna treść pokarmowa, cofając się do przełyku, uszkadza błonę śluzową przełyku, wywołuje charakterystyczne pieczenie za mostkiem, gorzki lub kwaśny smak w ustach, może też prowadzić do uszkodzenia szkliwa zębów. Objawem refluksu u dzieci (ale także u dorosłych) jest również chrypka i suchy kaszel. Zdarza się, że treść pokarmowa przedostaje się do oskrzeli, co powoduje nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.
Refluks u dzieci powyżej 1. roku życia wymaga konsultacji z lekarzem. Jeśli pediatra nie zauważy niepokojących objawów, na początek zaleci jedynie zmianę diety na lekkostrawną, spanie na wysokich poduszkach. Jeśli to nie pomoże, zaleci podawanie odpowiednich leków i zleci badania, które wskażą przyczyny refluksu. Lekarz, ustalając przyczynę choroby refluksowej, może zlecić badanie RTG z kontrastem oraz 24-godzinną pH-metrię i badanie endoskopowe.
Najczęściej przyczyną refluksu u dziecka jest:
- mało sprawny zwieracz dolnym przełyku,
- przepuklina przepony,
- przerostowe zwężenie odźwiernika żołądka,
- choroby neurologiczne,
- przewlekłe choroby płuc,
- otyłość.
Co to jest refluks żółciowy?
To inaczej refluks jelitowo-żołądkowy, schorzenie polegające na cofaniu się treści z dwunastnicy do żołądka. Bywa przyczyną żółciowego zapalenia żołądka. Pojawia się często po usunięciu pęcherzyka żółciowego.
Objawy refluksu jelitowo-żołądkowego:
- bóle w nadbrzuszu, zwykle uporczywe pieczenie, palenie,
- ból brzucha i ból żołądka po jedzeniu,
- wymiotowanie żółcią (żółte wymioty),
- nudności i wzdęcia brzucha,
- gorzkie odbijanie i gorycz w ustach,
- brak apetytu.
Przyczyny refluksu jelitowo-żołądkowego:
- nieprawidłowa motoryka jelit,
- palenie papierosów,
- nadużywanie alkoholu,
- spożywanie tłustych, smażonych potraw.
- bywa następstwem wieloletniej choroby wrzodowej żołądka, nieleczonej cukrzycy oraz zaburzeń metabolicznych i hormonalnych.
Leczenie refluksu żółciowego polega na stosowaniu środków rozrzedzających żółć, oraz specjalnej, lekkostrawnej diety. Nieleczony refluks, a więc przewlekły stan zapalny, może prowadzić do poważnych chorób układu pokarmowego, takich jak rak żołądka.
Dieta kontra refluks
Aby zminimalizować objawy refluksu, należy:
- jeść regularnie co 2-3 godziny, o stałych porach. Lekką kolację należy zjeść nie później niż trzy godziny przed snem. Kolacja zjedzona tuż przed snem nasili objawy refluksu.
- po kolacji pić tylko letnią przegotowaną wodę, małymi łykami i powoli, by „przepłukać” ścianki przewodu pokarmowego z zarzucanej treści pokarmowej.
- wybierać potrawy chude, łagodne w smaku, gotowane, duszone bez obsmażania na tłuszczu oraz pieczone.
- unikać potraw ciężkostrawnych, smażonych i pieczonych z dodatkiem tłuszczu.
- zupy i sosy powinno się gotować wyłącznie na wywarach warzywnych lub na chudym mięsie drobiowym (nie powinno się ich zabielać śmietaną ani zagęszczać mąką).
- doprawiać ziołami: koperek, natka, cynamon, sok z cytryny, sól (w umiarkowanych ilościach), pieprz ziołowy, oregano, zioła prowansalskie, bazylia, majeranek, cząber, rozmaryn, lubczyk, goździki, wanilia, melisa usprawniają trawienie i wyciszają objawy
- wybierać czerstwe, pszenne pieczywo, drobne kasze (jęczmienna, kuskus), ryż na sypko, makaron gotowany (ale nie rozgotowany)
- gotowane warzywa, a gdy dolegliwości nie są dokuczliwe, także sałatę, marchewkę surową startą na drobnej tarce z jabłkiem, pomidora bez skórki i bez pestek, gotowane i pieczone jabłko, niewielkie ilości bananów.
- na deser najlepsze będą galaretki owocowe, lekkie serniczki, kisiele owocowe i mleczne, budynie, musy z pieczonego jabłka.
- z tłuszczów najlepszy jest olej rzepakowy, olej lniany, oliwa jako dodatek dogotowanych warzyw, masło do smarowania pieczywa.
- ważna jest temperatura potraw – nie powinny być zbyt gorące ani za zimne. Umiarkowana temperatura posiłków chroni przed przekrwieniem błony śluzowej przełyku i żołądka.
Na czym polega gastroskopia i dlaczego jest taka potrzebna?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
