Jak się objawia zespół nerczycowy? Przyczyny i leczenie

fot. Adobe Stock

Spis treści:

1. Objawy zespołu nerczycowego
2. Przyczyny zespołu nerczycowego
3. U kogo może rozwinąć się zespół nerczycowy?
4. Zespół nerczycowy – badania diagnostyczne
5. Leczenie zespołu nerczycowego

Objawy zespołu nerczycowego

Głównymi objawami zespołu nerczycowego są uogólnione obrzęki i przesięki płynu do jam ciała (co daje o sobie znać np. wodobrzuszem, uczuciem duszności, bólami brzucha). Wcześniej u chorego mogą pojawić się inne symptomy:

• zmęczenie i ogólne osłabienie, złe samopoczucie,
• ból głowy,
• ból brzucha,
• zaburzenia miesiączkowania,
• brak apetytu,
• nudności,
• pienienie się moczu (wskutek wysokiego stężenia białka w moczu),
• hiperlipidemia,
• hipoalbuminemia,
• białkomocz,
• hipercholesterolemia.

Białkomocz

Wydalanie białka wraz z moczem w nadmiernej ilości można wizualnie rozpoznać podczas mikcji – oddany mocz w toalecie zaczyna nadmiernie się pienić. Jest to objaw, który rzadko budzi niepokój pacjentów, gdyż nie wywołuje dyskomfortu w codziennym funkcjonowaniu, ani nie daje dolegliwości bólowych.

Pojawiające się w oddawanym moczu białko jest symptomem, który powinien zaniepokoić. Białko może uszkadzać delikatne struktury nerek, powodując postęp procesu chorobowego.

Obrzęki

Obrzęki w początkowej fazie zespołu nerczycowego są miękkie, po przebudzeniu występują obrzęki twarzy, a wieczorem puchnięcie nóg. Powstają na skutek zbyt dużego nagromadzenia się płynów w przestrzeni pozakomórkowej. Najczęściej lokalizują się w tych częściach ciała, które znajdują się najniżej – u osób chodzących są to okolice stawów skokowych i dolne części łydek, u osób leżących – dolna część pleców w sąsiedztwie kręgosłupa lędźwiowego.

Powstawanie obrzęków ma związek z mniejszą ilością białka we krwi. Jego utrata wraz z moczem powoduje obniżenie ciśnienia onkotycznego krwi, co sprawia, że płyny zmieniają swoją lokalizację – „przechodzą” z naczyń krwionośnych do innych części ciała. Obrzęki znikają po odpowiednim nawodnieniu i wyrównaniu poziomu białka we krwi.

Nadciśnienie tętnicze

W przebiegu zespołu nerczycowego może pojawić się nadciśnienie tętnicze. Jako że znaczna część płynów z naczyń krwionośnych znajduje się poza ich łożyskiem, dochodzi do spadku całkowitej objętości krwi. To zjawisko leży u podstaw wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Do tego mechanizmu dołączają też nieprawidłowości hormonalne, indukowane przez zmiany w wydzielaniu niektórych substancji przez nerki, co również ma wpływ na powstawanie nadciśnienia.

Nieprawidłowe wyniki badań

W momencie, gdy występuje białkomocz, lekarz zleca całą serię badań krwi, które pozwalają mu na rozpoznanie zespołu nerczycowego. Odchylenia w testach diagnostycznych dotyczą przede wszystkim białka we krwi, ale także nieprawidłowości w stężeniach ważniejszych jonów (sodu i potasu) oraz w lipidogramie (badaniu, które obrazuje ilość i rodzaj komórek tłuszczowych we krwi).

Inne nieprawidłowości mogą dotyczyć koagulogramu (zestawu badań dotyczących krzepnięcia krwi), stężenia kreatyniny i mocznika (stężenie tych substancji jest zwiększone), a także hemoglobiny oraz erytrocytów, których zaniżone wartości skłaniają do rozpoznania niedokrwistości.

Przyczyny zespołu nerczycowego

Zespół nerczycowy rozwija się w następstwie chorób kłębuszków nerkowych, czyli glomerulopatii, do których mogą prowadzić:

• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• cukrzyca,
• amyloidoza,
• choroby autoimmunologiczne (np. układowe zapalenia naczyń, sarkoidoza, zespół Sjögrena),
• niektóre nowotwory,
• leki i substancje uszkadzające nerki (niesteroidowe leki przeciwzapalne, złoto, rtęć, penicylina, heroina),
• reakcje alergiczne (na jad owadów, węży, szczepionki),
• infekcje bakteryjne (np. bakteryjne zapalenie wsierdzia, gruźlica),
• infekcje wirusowe (np. HIV, wirusowe zapalenie wątroby),
• infekcje pasożytnicze,
• zaburzenia układu krążenia skutkujące utrudnionym przepływem krwi przez nerki (np. zakrzepica, nadciśnienie, niewydolność serca),
• niedoczynność tarczycy,
• inne, takie jak odrzucenie przeszczepu, rzucawka, 
• wrodzone glomerulopatie: wrodzony zespół nerczycowy, choroba Fabry'ego, zespół Alporta.

U kogo może rozwinąć się zespół nerczycowy?

Zespół nerczycowy może rozwinąć się u każdego niezależnie od wieku. Nowe przypadki częściej wykrywa się u dzieci – zazwyczaj rozpoznaje się go między 1,5. a 4. rokiem życia. Wśród młodzieży chorymi są przeważnie chłopcy, zaś wśród dorosłych i starszych chorują równie często kobiety i mężczyźni.

Zespół nerczycowy – badania diagnostyczne

W celu rozpoznania zespołu nerczycowego wykonuje się:

• ogólne badanie moczu (zauważa się: białkomocz, krwinkomocz, dobowa utrata białka z moczem wynosi powyżej 3,5 g/1,73 m²),
• badania krwi (pojawia się m.in.: hipoalbuminemia, czyli obniżenie stężenia podstawowych białek we krwi, hipokalcemia, czyli niedobór wapnia, hipercholesterolemia i hiperlipidemia – zwiększone stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi),
• badania obrazowe (pomagają wykryć przesięki płynów do jam ciała),
• biopsja nerki (konieczna w większości przypadków; jeżeli przyczyna schorzenia jest oczywista – np. występuje cukrzyca – nie przeprowadza się biopsji).

Leczenie zespołu nerczycowego

Leczenie zespołu nerczycowego jest wielokierunkowe, skoncentrowane na usunięciu przyczyny, na likwidowaniu objawów (np. obrzęków, hiperlipidemii), spowolnieniu rozwoju przewlekłej choroby nerek oraz leczeniu powikłań. W tym celu podaje się leki moczopędne, glikokortykosteroidy, leki z grupy ACEI i ARB, leki hipolipemizujące oraz leki zapobiegające zakrzepicy.

Dieta w zespole nerczycowym 

Dieta w zespole nerczycowym opiera się na ograniczeniu spożycia sodu do 3-6 g chlorku sodu na dobę (mniej niż łyżeczka soli kuchennej), cholesterolu i tłuszczów nasyconych (poniżej 30% dziennego zapotrzebowania). Dietą należy wyrównywać utracone wraz z moczem białko, dlatego posiłki powinny być zasobne w ten składnik.

Należy przy tym pamiętać, że sól jest składnikiem, który nie tylko dodajemy do posiłków, ale znajduje się w wielu produktach spożywczych: pieczywie, wędlinach, gotowych posiłkach, a nawet w słodyczach. Unikanie sodu i ograniczenie płynów jest wskazane zwłaszcza w czasie wystąpienia obrzęków.

Więcej na temat chorób nerek:
Nerki – objawy i funkcje
Choroby nerek – objawy
Choroby nerek - jak dbać o nerki
NIEWYDOLNOŚĆ NEREK (ostra i przewlekła) = objawy, dieta, leczenie
ODMIEDNICZKOWE zapalenie nerek = objawy i leczenie choroby nerek
Przewlekła choroba nerek – poradnik

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!