Spis treści:
- Czym jest cewnikowanie?
- Wskazania do cewnikowania
- Powikłania cewnikowania (ZUM, uszkodzenie cewki moczowej)
- Zapobieganie powikłaniom cewnikowania
- Przeciwwskazania do cewnikowania pęcherza
Czym jest cewnikowanie pęcherza moczowego?
Cewnikowanie pęcherza moczowego jest zabiegiem medycznym polegającym na wprowadzeniu do pęcherza moczowego przez cewkę moczową cewnika. Jest to cienki przewód, którym odprowadzany jest mocz bezpośrednio z pęcherza moczowego do zbiornika (worka) połączonego z cewnikiem. Cewnikowanie pęcherza moczowego to procedura nieprzyjemna, ale też bezbolesna.
Jakie są wskazania do cewnikowania pęcherza moczowego?
Wskazania do cewnikowania pęcherza można podzielić na lecznicze i diagnostyczne. Do najczęstszych wskazań terapeutycznych należą:
- zatrzymanie moczu,
- śpiączka,
- krwawienie do pęcherza moczowego,
- chemioterapia dopęcherzowa,
- potrzeba utrzymania drożności cewki moczowej po operacji.
Wśród wskazań diagnostycznych do cewnikowania znajdują się przede wszystkim:
- konieczność przeprowadzania bilansu płynów u pacjenta,
- pobieranie moczu do badań (jeśli nie ma innej możliwości jego uzyskania),
- podawanie środków cieniujących,
- badania urodynamiczne.
Powikłania cewnikowania pęcherza moczowego
Jak w przypadku każdej instrumentalnej ingerencji, również w przypadku cewnikowania należy się liczyć ze stanami, które niosą za sobą znacznie zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań wynikających z wprowadzania do ustroju ciała obcego. Do najczęstszych powikłań cewnikowania pęcherza moczowego należą zakażenie dróg moczowych oraz uszkodzenie cewki moczowej.
Zakażenie układu moczowego przy cewnikowaniu
Najczęstszym wymagającym interwencji następstwem cewnikowania jest zakażenie układu moczowego. Ryzyko wystąpienia zakażenia jest bardzo małe w przypadku jednorazowego cewnikowania. Jednak sytuacja zmienia się przy dłuższym utrzymywaniu cewnika w pęcherzu moczowym. Każda dodatkowa doba z cewnikiem w pęcherzu zwiększa ryzyko pojawienia się bakterii w moczu o średnio 5%, stając się przyczyną wystąpienia zakażenia układu moczowego. Źródłem zakażenia są przede wszystkim bakterie z okolicy okołocewkowej i okołoodbytowej.
Drobnoustroje mogą się dostać do układu moczowego podczas wprowadzania, usuwania cewnika, ale i w trakcie wszystkich czynności wykonywanych przy drenie i zbiorniku na mocz. Bakterie mogą także samodzielnie migrować wzdłuż elementów cewnika i tym samym dostać się do układu moczowego.
Głównymi czynnikami etiologicznymi są w tym przypadku pałeczki jelitowe, gatunki z rodzaju Pseudomonas, Enterococcus i Staphylococcus. Należy zaznaczyć, że sama obecność patogenów w moczu nie równa się chorobie. Stosunkowo rzadko bowiem dochodzi do objawowej infekcji dróg moczowych u chorych z cewnikiem.
Wskazaniem do usunięcia cewnika staje się dopiero wystąpienie dolegliwości świadczących o zakażeniu układu moczowego, a nie sam bakteriomocz. Nie zaleca się także wymiany cewnika w arbitralnie ustalonych odstępach czasu.
Uszkodzenie cewki moczowej przy cewnikowaniu
Kolejnym głównym powikłaniem cewnikowania pęcherza moczowego jest uszkodzenie cewki moczowej, w tym także jej przerwanie. Do urazów tej okolicy przeważnie dochodzi w przypadkach zwężeń cewki, w następstwie użycia zbyt grubych cewników i w związku ze zbyt brutalnym cewnikowaniem.
Uszkodzenie cewki moczowej przy cewnikowaniu może sprowadzać się jedynie do przerwania ciągłości błony śluzowej, co objawia się niewielkim krwinkomoczem oraz bólem przy mikcji. Może też dojść do naderwania, pęknięcia lub stłuczenia ściany cewki moczowej. Możliwe objawy to:
- krwisty wyciek z cewki,
- zatrzymanie moczu,
- obrzęk członka,
- krwiak,
- ból.
W przypadku niewielkiego uszkodzenia cewki moczowej przy cewnikowaniu dolegliwości ustępują w ciągu kilku dni. W tym czasie dochodzi do zagojenia błony śluzowej.
Jeśli po urazie cewki pojawiają się niepokojące objawy takie jak:
- gorączka,
- obrzęk,
- trudności w oddawaniu moczu,
- mętny kolor moczu,
lub nie ma poprawy, to świadczy o powikłaniach i konieczna jest konsultacja lekarska.
Na uszkodzenia cewki moczowej ze względu na cechy anatomiczne częściej dochodzi i mężczyzn.
Jak zapobiegać zakażeniu układu moczowego przy cewnikowaniu pęcherza?
W ramach profilaktyki zakażeń układu moczowego w przypadku cewnikowania, należy przede wszystkim cewnikować tylko w razie ścisłych wskazań. Pamiętać przy tym trzeba, że im krócej cewnik tkwi w układzie moczowym, tym jego obecność obarczona jest mniejszym ryzykiem powikłań. Ważnym warunkiem bezpieczeństwa jest przestrzeganie w trakcie cewnikowania zasad aseptyki. Podkreśla się, że mniej powikłań niesie za sobą wielokrotne jednorazowe cewnikowanie niż długotrwałe przetrzymywanie jednego cewnika. Także rozmiar cewnika musi być odpowiednio dobrany do pacjenta.
Przeciwwskazania do cewnikowania pęcherza moczowego
Chociaż cewnikowanie jest często wykonywaną procedurą medyczną, to nie każdemu może być wykonane. Przeciwwskazania to:
- przerwanie ciągłości cewki moczowej,
- ostre zapalenie gruczołu krokowego,
- zwężenie cewki moczowej, np. po zapaleniu.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 31.12.2010.
Czytaj także:
Zapalenie cewki moczowej – jak dochodzi do zakażenia, objawy i leczenie
Zapalenie pęcherza - objawy, leczenie, u dziecka, w ciąży, u mężczyzny
Cystoskopia. Czym jest wziernikowanie pęcherza moczowego?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!