Zaburzenia w działaniu neuroprzekaźników
Poza zmianami strukturalnymi, zaburzeniami przepływu krwi i metabolizmu tkanki nerwowej określonych obszarów układu nerwowego, podłożem biologicznym chorób psychicznych są zmiany w wydzielaniu neuroprzekaźników i w samej neurotransmisji. Na długo przed poznaniem budowy i funkcji neuroprzekaźników (substancji chemicznych wydzielanych na zakończeniach nerwowych) używano leków i substancji psychoaktywnych naśladujących lub modulujących ich działanie.
Wywierany przez neuroprzekaźnik efekt biologiczny jest różny w zależności od podtypu receptora, z którym się łączy. Neuroprzekaźniki wytwarzane są w ciałach komórek nerwowych pnia mózgu i przez włókna nerwowe tych komórek docierają w określone obszary kory mózgowej. Uważa się, że zaburzenia neurotransmisji w zakresie danego neuroprzekaźnika skutkują zaburzeniem funkcji, za które odpowiada dany obszar kory mózgowej. Należy jednak zaznaczyć, że obszary projekcji korowych nie są od siebie ostro odgraniczone, a jedna komórka nerwowa może wykorzystywać w neurotransmisji więcej niż jeden neuroprzekaźnik.
Dopamina
Dopamina powstaje w ciałach komórek nerwowych pnia mózgu i posiada liczne projekcje do kory mózgu. Dopamina reguluje funkcje ruchowe, układ nagrody, funkcje poznawcze oraz odgrywa kluczową rolę w psychozach.
Dotychczas opisano pięć szlaków dopaminergicznych ośrodkowego układu nerwowego: szlak mezolimbiczny, mezokortykalny, nigrostriatalny, guzkowo-lejkowy i niedawno odkryty -szlak unerwiający wzgórze.
Nadmierne przekaźnictwo dopaminergiczne w obrębie szlaku mezolimbicznego wiąże się z wystąpieniem objawów wytwórczych (omamów, urojeń). Ich ustąpienie jest możliwe dzięki blokowaniu receptorów dopaminergicznych szlaku mezolimbicznego przez leki przeciwpsychotyczne.
Obniżenie przekaźnictwa dopaminergicznego w obrębie szlaku mezokortykalnego obserwuje się w schizofrenii, co skutkuje zaburzeniami funkcji poznawczych i negatywnymi objawami choroby. Dodatkowe blokowanie receptorów dopaminergicznych w tym obszarze przynosi pogłębianie deficytu poznawczego chorych na schizofrenię.
Blokowanie nigrostriatalnego szlaku dopaminergicznego jest przyczyną rozwoju choroby Parkinsona.
Zobacz też: Ćwiczenia na zdrowy mózg
Noradrenalina
Noradrenalina jest wytwarzana w pniu mózgu. Posiada liczne projekcje wstępujące do kory mózgowej, regulując nastrój, wzbudzenie, funkcje poznawcze oraz zstępujące do rdzenia kręgowego, zawiadujące przewodzeniem bólu.
Serotonina
Serotonina powstaje w kilku jądrach pnia mózgu. Posiada projekcje wstępujące, pokrywające się z korowymi projekcjami noradrenergicznymi i regulujące nastrój (w tym lęk) oraz sen. Posiada także projekcje zstępujące do rdzenia kręgowego, regulujące przewodzenie bólu.
Acetylocholina
Acetylocholina powstaje w pniu mózgu i podstawnym przodomózgowiu. Z pnia mózgu projekcje acetylocholinergiczne sięgają kory przedczołowej oraz hipokampa i regulują wzbudzenie oraz funkcje poznawcze. Projekcje z podstawnego przodomózgowia obejmują korę przedczołową, hipokamp, ciało migdałowate i są zaangażowane w procesy pamięci.
Histamina
Histamina powstaje w podwzgórzu. Projekcje obejmują cały mózg i rdzeń kręgowy, regulując głównie sen i czuwanie. Silne działanie przeciwhistaminowe części neuroleptyków drugiej generacji skutkuje silnym działaniem sedatywnym (uspokajającym i nasennym).
Kwas gamma-aminomasłowy (GABA)
Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) jest neuroprzekaźnikiem hamującym neurony w całej korze mózgowej.
Kwas glutaminowy
Kwas glutaminowy jest z kolei tzw. neuroprzekaźnikiem pobudzającym i może aktywizować praktycznie wszystkie neurony ośrodkowego układu nerwowego. W przypadku nadmiernego pobudzenia układu glutaminergicznego (zespoły otępienne, objawy psychotyczne, mania, atak lęku panicznego) glutaminian staje się neurotoksyczny i prowadzi do utraty neuronów.
Zobacz też: Rehabilitacja neuropsychologiczna
Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Podstawy Psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych”; pod red. M. Talarowskiej, Antoniego Florkowskiego, Piotra Gałeckiego; rozdział 3. Biologiczne podłoże chorób psychicznych; Dominika Berent, Piotr Gałecki
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
