Ankyloza to zrost, zesztywnienie. Choroba ta może dotyczyć zębów stałych i mlecznych, a także stawu skroniowo-żuchwowego. W przypadku tego ostatniego dochodzi do trwałych zmian w stawie w postaci włóknistego lub kostnego zrostu spowodowanego czynnikami wrodzonymi i nabytymi, takimi jak: uraz okołoporodowy, urazy mechaniczne i choroby zakaźne wieku dziecięcego.
Zesztywnienie stawu skroniowo-żuchwowego u dzieci
Najczęściej zesztywnienie stawu skroniowo-żuchwowego powstaje u dzieci do 10. roku życia. Po przebytym procesie zapalnym lub urazie dochodzi do ograniczenia ruchów w stawie, a następnie do przykurczu i zesztywnienia, które może być częściowe lub całkowite, włókniste lub kostne oraz jedno- lub obustronne.
Objawy kliniczne zesztywnienia stawu zależą od tego, czy jest ono jedno- czy obustronne oraz od wieku dziecka, ale zawsze prowadzą do zniekształcenia aparatu żucia i zmian w konfiguracji twarzy. Leczenie ankylozy stawu skroniowo-żuchwowego jest zawsze operacyjne (czasami u małych dzieci podejmuje się próbę leczenia ortodontycznego, jako przygotowanie do zabiegu operacyjnego), a po nim przeprowadzane jest leczenie rehabilitacyjne.
Zrost zęba z zębodołem
Ankyloza zębów to stan, w którym dochodzi do zrośnięcia się cementu korzeniowego zęba i zębiny z kością (zrost zęba z zębodołem). Jest to wynik stopniowego resorbowania (wciągania w siebie) tkanek korzenia zęba i zastępowania ich tkanką kostną, co medycznie nazywa się resorpcją wymienną (replacement resorption). Powoduje to unieruchomienie zęba, który prawidłowo - dzięki aparatowi więzadłowemu w czasie procesu żucia - ma ograniczoną możliwość ruchu, zazwyczaj nieodczuwaną przez pacjenta. Ankyloza dotyczy zarówno zębów mlecznych, jak i stałych, chociaż dziesięciokrotnie częściej spotyka się ją w zębach mlecznych i częściej w żuchwie niż w szczęce. Do ankylozy zęba może dochodzić przed i po wyrżnięciu się zębów, i jest to proces szczególnie niekorzystny w okresie wymiany uzębienia mlecznego na stałe, gdyż często prowadzi do zaburzeń zgryzu.
Najczęstszą przyczyną ankylozy zarówno u dzieci, jak i dorosłych są urazowe uszkodzenia zębów (wypadki, uprawianie sportu), które prowadzą do mechanicznego przerwania ciągłości tkanki łącznej otaczającej korzeń zęba. Wówczas komórki tkanki kostnej kontaktują się z osłoniętym cementem korzeniowym i zębiną ulegając wzmożonej aktywności (namnażaniu) przy jednoczesnej resorpcji wymiennej korzenia. Jest to swoista próba naprawy miejsc resorpcji tkanką kostną.
Inną przyczyną ankylozy są zakażenia zębopochodne rozwijające się w okolicy okołowierzchołkowej korzeni zębów spowodowane stanami zapalnymi i martwicą miazgi zębów (co prowadzi do podrażnienia ozębnej i procesów resorpcji korzenia) lub też powikłania leczenia endodontycznego (kanałowego) zębów co także może prowadzić do podrażnienia tkanek okołowierzchołkowych.
Inne przyczyny ankylozy w aparcie więzadłowym zęba to: skłonności wrodzone, ucisk ze strony języka, zaburzenia przemiany materii i prawidłowego wzrostu kości, powikłania leczenia ortodontycznego.
Warto wiedzieć: Zęby mleczne, czyli czym są mleczaki?
Jakie są objawy ankylozy?
Objawy ankylozy mają różny stopień nasilenia (od przebiegu bezobjawowego do maksymalnych efektów kliniczno-radiologicznych). Zwykle zęby z ankylozą cechuje brak fizjologicznej ruchomości i są „obniżone”, czyli położone poniżej płaszczyzny zwarcia (co nazywa się infrapozycją zęba). Wówczas zęby przeciwstawne wysuwają się w kierunku obniżonego zęba w łuku przeciwstawnym (położenie w suprapozycji). Innym objawem w przypadku ankylozy zębów mlecznych jest zablokowanie wyrzynania zęba stałego. Poza klinicznymi objawami ankylozę diagnozujemy radiologicznie. Ważną metodą badania zębów pod kątem wystąpienia ankylozy jest test opukowy (zęby z ankylozą przy ostukiwaniu dają charakterystyczny dźwięk opukowy w stosunku do zębów zdrowych).
Jak się leczy ankylozę?
Leczenie ankylozy jest zależne od wielu czynników. Ważne jest, czy ząb z ankylozą jest stały czy mleczny, kiedy nastąpiła ankyloza i kiedy została zdiagnozowana. Zęby mleczne/stałe objęte ankylozą i położone w głębokiej infrapozycji powinny zostać pozostawione w jamie ustnej, o ile nie są one objęte zakażeniem lub nie stanowią potencjalnego zagrożenia dla prawidłowego zgryzu.
W przypadku, kiedy ankylozie ulega ząb mleczny i ma on pod sobą rozwijający się ząb stały, to powinien on zostać możliwie szybko usunięty i powinno się zastosować odpowiedni utrzymywacz przestrzeni.
Jeżeli ankyloza dotyczy zęba mlecznego, który nie ma poniżej siebie zawiązka/częściowo rozwiniętego zęba stałego a czas, w jakim nastąpiła ankyloza przypadał na okres rozwoju korzenia zęba mlecznego, przez co występuje ryzyko infrapozycji tego zęba i pociąga za sobą w konsekwencji suprapozycję zęba przeciwstawnego, to zaleca się wyrwanie takiego zęba i dalsze leczenie za pomocą utrzymywacza przestrzeni.
W przypadku, gdy objęty ankylozą ząb jest zębem mlecznym, pod którym nie znajduje się zawiązek zęba stałego, a do ankylozy doszło w późnym etapie rozwoju, to ząb taki może zostać zachowany a kontakty zwarciowe (właściwy zgryz) są odbudowywane po osiągnięciu przez taki ząb pełnego etapu rozwoju, najczęściej za pomocą nowej generacji materiałów kompozytowych.
W przypadku gdy ankylozą objęty jest ząb stały to najpierw próbuje się leczenia poprzez jego zwichnięcie. Jeżeli takie leczenie nie pomaga, to odbudowuje się ząb tak, aby jego powierzchnia żująca osiągnęła prawidłową płaszczyznę zwarcia (rozwiązania z dziedziny stomatologii zachowawczej lub protetyki). Zęby po przebytych infekcjach i urazach muszą być regularnie kontrolowane klinicznie i radiologicznie celem możliwie szybkiego zastosowania prawidłowego leczenia stomatologicznego.
Polecamy: Kiedy usunięcie zęba jest konieczne?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
