Zarząd zwykły i czynności przekraczające zarząd zwykły
Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje w dość prosty sposób co małżonek może robić z majątkiem wspólnym a czego nie. Punktem wyjścia będą dla nas dwie regulacje:
art. 36 § 2. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.
Art 361 § 1. Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.
1. Czynności w bieżących sprawach życia codziennego
2. Czynności zmierzające do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny
3. Czynności podejmowanych w ramach działalności zarobkowej.
Przykład: Jan nie mógłby się sprzeciwić opłaceniu rachunków przez małżonkę, zakupom mającym na celu zapewnienie rodzinie obiadu czy zakupowi benzyny do samochodu przez małżonkę, która musi dojeżdżać do pracy.
Jednak ten zakres budzi dużo sporów. Należy dodać, że działania małżonka nie mogą być lekkomyślne. Takimi działaniami będą, np. nieadekwatnie duże środki wydawane na zakup jedzenia, podczas gdy te same potrzeby można by zaspokoić znacznie mniejszymi środkami.
Sam sprzeciw w tym wypadku często jest fikcyjny. Według prawa „sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej”. Czyli w gruncie rzeczy, aby transakcja mogła nie wejść w życie, osoba trzecia musiałaby być poinformowana przez sprzeciwiającego się małżonka o sprzeciwie.
Przykład: Jan chce kupić nowy samochód. Jednak jego małżonka wyraża dużą dezaprobatę dla tego pomysłu ponieważ uważa ona, że nie mogą sobie pozwolić na tak drogie auto. Aby więc sprzeciw mógł skutkować nieważnością transakcji, musiałaby ona poinformować dilera samochodów o swoim sprzeciwie zanim Jan podpisze umowę kupna auta.
Tak więc jak widać trudno zastosować tę formę sprzeciwu w praktyce. Dlatego też prawo przewiduje czynności, które dla swej ważności wymagają zgody współmałżonka.
Czynności wymagające zgody współmałżonka
Jak wspomniałem wcześniej, prawo przewiduje kilka rodzajów czynności, które bez zgody współmałżonka są nieważne. Będą to:
1. Czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
Czyli de facto każda czynność prawna dotycząca nieruchomości będącej częścią majątku wspólnego małżonków wymaga zgody współmałżonka.
Przykład: Będzie to sprzedaż nieruchomości, ustanowienie na nieruchomości hipoteki, zakup nowej nieruchomości, nabycie prawa użytkowania wieczystego czy np. wynajęcie nieruchomości etc.
2. Czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal.
W wypadku lokalu i budynku regulacja jest nieco odmienna niż w wypadku nieruchomości (tutaj należy wyjaśnić, że nieruchomością jest ziemia zaś dom na niej stojący jest częścią składową nieruchomości – w tym natomiast przepisie chodzi o odrębną własność lokalu oraz o odrębną własność budynku). Jak widzimy ograniczenia dotyczą tylko praw rzeczowych, natomiast nie ma ograniczenia co do czynności prowadzących do pobierania z niej pożytków czy oddania do używania.
3. Czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i
wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa.
4. Darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn
zwyczajowo przyjętych.
Najogólniej rzecz biorąc zgody współmałżonka wymagają wszystkie te czynności, które również normalnie są czynnościami specyficznymi.
Jeżeli zostanie zawarta umowa pomiędzy jednym z małżonków a osobą trzecią w zakresie, o którym wspomniałem powyżej, aby ta umowa była ważna, niezbędna jest zgoda drugiego współmałżonka. Druga strona umowy może wyznaczyć współmałżonkowi, którego zgoda jest wymagana, termin w jakim ma on wyrazić swoją zgodę lub swój sprzeciw – jeśli w tym czasie współmałżonek tego nie dokona, wtedy druga strona nie jest związana postanowieniami umowy.
Ważne: jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego współmałżonka jest nieważna!
Na koniec należy wspomnieć, że prawo przewiduje również sytuację, w której albo jeden z małżonków sprzeciwia się dokonaniu jakiejś czynności albo kontakt z tym małżonkiem jest utrudniony. W takiej sytuacji drugi małżonek powinien zwrócić się do sądu o zezwolenie dokonania czynności. Sąd może wydać takie zezwolenie, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.
Michał Jezierski