Każdy, kto zetknął się z taką osobą, wie że nie jest łatwo nawiązać z nią dialog i współpracę. Opieka nad chorym członkiem rodziny jest bardzo trudna, wymagająca wielu wyrzeczeń. Jednak dobrze sprawowana, może zwolnić przebieg choroby.
Niestety, przyczyny otępienia typu alzheimerowskiego nie zostały do końca poznane. Jednak uwagę przykuwa się do genetyki – tworzenie się i odkładanie w mózgu białka β-amyloidu. Zauważa się również zanik mózgu w pewnych jego częściach.
Choroba Alzheimera jest najczęstszym typem otępienia. Objawy mogą się już pojawiać po 65 roku życia, a częstość występowania w późniejszym wieku jest dużo większa.
Definicja otępienia typu alzheimerowskiego (wg Antoniego Prusińskiego):
„Jest to zwyrodnieniowa choroba mózgu, której istota polega na postępującym otępieniu wraz z objawami afatycznymi, agnostycznymi i apraktycznymi”.
(afazja – częściowa lub całkowita utrata umiejętności mówienia, agnozja – częściowa lub całkowita utrata zdolności zmysłowego rozpoznawania przedmiotów, apraksja – upośledzenie umiejętności wykonywania ruchów celowych i precyzyjnych)
Czym manifestuje się otępienie typu alzheimerowskiego?
Zwykle początek choroby przebiega różnie i nietypowo. Pojawiają się zaburzenia wskazujące na zaburzenia psychiczne: lęki, depresje, urojenia trucia, porzucenia, zazdrości, omamy, halucynacje słuchowe, dziwactwa i zaburzenia zachowania, jak np. bezcelowe chodzenie, agresja słowna i fizyczna, pobudzenie. Chory jest także drażliwy, nieufny, prezentuje sprzeczne reakcje na bodźce. Staje się samolubny, nie prosi, ale żąda. Charakterystycznym w tej chorobie jest jeszcze tzw. objaw lustra – osoba nie poznaje swojego odbicia w lustrze i uważa je za wroga. Do wymienionych symptomów niebawem przyłączają się zaburzenia pamięci, zwykle świeżej, upośledzenie wykonywania rożnych czynności, objawy afazji i zaburzenia orientacji wzrokowo-przestrzennej (jeszcze sprawny chory, nie może odnaleźć drogi do domu). Początkowo nie są mocno wyrażone. Następnie dochodzą objawy otępienia, które niestety postępuje, a w efekcie wiedzie do „całkowitej bezradności chorych”. Zdarzają się także objawy padaczkowe. Zaburzenia ruchowe występują później. Prowadzą nawet do całkowitego unieruchomienia w łóżku, co niesie ze sobą ryzyko zachorowania na zapalenie płuc, a w najgorszym przypadku śmierć.
Choroba postępuje skokowo. W stadium zaawansowanym cechuje się rozwiniętym otępieniem, afazją, apraksją i tzw zaburzeniami pozapiramidowymi, które występują także w zespole parkinsonowskim: drżenia i sztywność mięśni, spowolnienie ruchowe, zubożenie mimiki twarzy.
Kryteria diagnostyczne otępienia wg Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (wersja IV), Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (1994):
- Obecność wielostronnych zaburzeń funkcji poznawczych w postaci
- zaburzeń pamięci (utrudnione zapamiętywanie nowych informacji lub wcześniej nabytych)
- minimum jeden z poniższych objawów: afazja, apraksja, agnozja, upośledzenie umiejętności organizowania działań np. planowanie, myślenie abstrakcyjne
- Zaburzenia z punktu poprzedniego powodują znaczne upośledzenie życia społecznego i zawodowego
- Ww. zaburzeń nie można wytłumaczyć istnieniem innej choroby, a ich przyczyną nie są stany zaburzenia świadomości
W diagnozowaniu stawia się na rzetelny wywiad lekarski i wnikliwe badanie neurologiczne. Choremu poleca się także wykonanie kilku testów, takich jak Mini-mental Scale Examination (Krótka Skala Oceny Stanu Psychicznego) – 30 pytań m.in. o orientację w czasie i miejscu, zapamiętywanie np. podanie trzech słów, uwagę; liczenie np. od 100 co siedem wstecz, powtórzenie podanych wcześniej słów, nazywanie np. przedmiotów, powtarzanie np. kilku krótkich słów, rozumienie, pisanie i rysowanie np. odwzorowanie figur geometrycznych.
Testem, który często jest stosowany jest tzw. test zegara. Polega on na naniesieniu na gotowe okręgi odpowiednich dla godzin liczb i oznaczeniu jakiejś godziny, z uwzględnieniem długości wskazówek.
Chory z otępieniem jest konsultowany psychiatrycznie i internistycznie. Wykonywane są rożne badania laboratoryjne, np. morfologia, badanie moczu, stężenie witaminy B12, kwasu foliowego, homocysteiny, poziom tyreotropiny (TSH), EKG. Pomocne okazują się również badania obrazowe, jak np. USG naczyń mózgowych, tomografia (TK) i rezonans magnetyczny (MR) głowy, funkcjonalny MR, oraz emisyjna tomografia pojedynczego fotonu (SPECT).
W następnych częściach będzie mowa o leczeniu otępienia alzheimerowskiego, specyfice opieki nad chorym w domu i sposoby na ułatwienie kontaktu i życia takiej osobie.
Katarzyna Ziaja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
