Dla jednych małomówny kasiarz Kwinto, dla innych „chłopak z Hollyłódź”, w świecie kina zapisał się przede wszystkim jako świetny aktor, reżyser, pedagog i wykładowca. Zagrał około
siedemdziesięciu ról teatralnych i przeszło czterdzieści filmowych, za które wielokrotnie był nagradzany (m.in. „Specjalną Żabą” na Festiwalu Camerimage w 2003 roku). Przyznano mu również Złoty Krzyż Zasługi, a kilka dni temu nadano tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łódź. Jan Machulski urodził się w 1928 roku w Łodzi, gdzie w 1954 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską. Mimo, że kilkakrotnie zmieniał miejsce zamieszkania, miasto urodzenia darzył wyjątkowym sentymentem. Odbierając nie tak dawno Nagrodę Miasta Łódź porównał je do gniazda, do którego bocian zawsze wraca, nawet jeśli musi odlecieć do dalekich krajów. Jan Machulski był jednak, jak większość twórców, artystycznym tułaczem - Olsztyn, Opole, Lublin i Warszawa to kolejne miasta, w których mocno zaznaczyła się działalność tego wybitnego artysty.
Jan Machulski zadebiutował w 1953 roku epizodem w „Trzech opowieściach” (nie występuje tam nawet w czołówce), ale dopiero po sukcesie filmu „Ostatni dzień lata” w reż. Tadeusza Konwickiego i Jana Laskowskiego zaczął być rozpoznawany jako aktor. Chwilę później zagrał m.in. w „Rękopisie znalezionym w Saragossie” i „Lalce” Wojciecha Jerzego Hasa, „Grze” Jerzego Kawalerowicza, „Sublokatorze” Janusza Majewskiego czy „Rzeczpospolitej babskiej” Hieronima Przybyła. Często też występował w filmach niezależnych czy debiutanckich, próbując swoim doświadczeniem pomóc tym, którzy w świecie filmu stawiali dopiero pierwsze kroki.
Jan Machulski, razem z żoną Haliną, zrealizował kilka ciekawych przedsięwzięć teatralnych. Wśród nich warto wymienić choćby eksperymentalny Teatr Reduta 61, wzorowany na ośrodku Juliusza Osterwy. Razem otworzyli też w Warszawie Teatr Ochoty - Ośrodek Kultury Teatralnej, którego - aż do 1996 roku - Jan Machulski był dyrektorem. Innym ciekawym pomysłem tego reżysera i aktora jest Zamojskie Lato Teatralne – plenerowa impreza artystyczna, która już od wystawienia w 1976 roku spektaklu „Romeo i Julia” cieszy się uznaniem publiczności.
W wieku czterdziestu lat Jan Machulski rozpoczął studia reżyserii w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, które ukończył w 1971 roku. Wielu osobom kojarzy się jednak głównie z występami w głośnych filmach, jakie wyreżyserował jego syn, Juliusz Machulski. Kultową rolą jest oczywiście postać Kwinto („Vabank”), ale te w „Kilerze”, „Vinci” czy „Kingsajzie” także są wciąż wspominane.
Sama pamiętam jednak Jana Machulskiego nie tylko z wyrazistych ról i artystycznych projektów, ale choćby ze spotkań z widzami, na które zawsze miał czas. Jeszcze nie tak dawno pan Machulski przewodniczył XXI Tarnowskiej Nagrodzie Filmowej… dziś trudno i mnie uwierzyć, że tego wybitnego twórcy nie ma już z nami.
oprac. Anna Curyło
