Tarczyca to gruczoł, który „jak tarcza” przykrywa naszą tchawicę. Zbudowana jest z dwóch płatów, połączonych przewężeniem i schematycznie ma kształt motyla z rozłożonymi skrzydłami. Tarczyca wydziela kilka specyficznych hormonów, dzięki którym nasz organizm właściwie funkcjonuje. Zaliczamy do nich: trijodotyroninę, tyroksynę i kalcytoninę. Inną nazwą tarczycy funkcjonującą w wielu źródłach jest określenie: „gruczoł tarczowy”.
Fot. Depositphotos
Hormony tarczycy
Jak wspomniano wcześniej, tarczyca wydziela trzy hormony. Pierwszym z nich jest trijodotyronina – T3, która jest najaktywniejszym hormonem tego narządu. Powstaje na skutek odjodowania tyroksyny – T4, głównego hormonu tarczycy. Trijodotyronina zawiera trzy atomy jodu, natomiast tyroksyna cztery. Niedobór trijodotyroniny i tyroksyny obserwuje się w niedoczynności tarczycy, natomiast w nadczynności, mamy do czynienia z ich nadmiarem. Kalcytonina to hormon biorący udział w regulowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej w naszym organizmie, czyli np. odpowiada za prawidłową mineralizację kości.
Możliwe przyczyny nadczynności tarczycy
Istnieje wiele stanów chorobowych, w których obserwuje się nadczynność tarczycy. Zwykle są to choroby immunologiczne. Główną z nich jest choroba Graves-Basedova, której znamiennym objawem jest wytrzeszcz oczu i znaczne zaburzenia pracy organizmu, wiodące do wyniszczenia. Inne przyczyny to:
- wole guzkowe toksyczne, czyli obecność wielu guzków w tarczycy,
- guzy przysadki wydzielające hormon tyreotropowy –TSH,
- przyjmowanie dużych ilości jodu,
- niewłaściwie dawkowane preparaty tyroksyny,
- przyjmowanie leków zawierających jod, np. amniodaron.
Możliwe przyczyny niedoczynności tarczycy
Przyczyny niedoczynności są bardzo rozmaite. Zaliczamy do nich w szczególności:
- chorobę Hashimoto,
- chorobę de Quervaine’a,
- przebyte leczenie jodem radioaktywnym 131-I.
- usunięcie tarczycy (stan po strumektomii),
- radioterapia w obrębie szyi,
- stosowanie leków, np. interferon alfa, węglan litu, amniodaron i oczywiście preparatów zmniejszających wydzielanie tyroksyny, czyli tzw. tyreostatyków,
- obecności guzów w przysadce lub podwzgórzu,
- toczącym się stanie zapalnym w przysadce lub podwzgórzu,
- powikłań operacji neurochirurgicznych,
- radioterapii okolic przysadki lub podwzgórza,
- wady wrodzonej – czyli obecnej od urodzenia dziecka.
Profil tarczycowy
Hormon tyreotropowy (tyreotropina) – TSH
Hormon przysadkowy stymulujący produkcję i wydzielanie T3 i T4. Obniżenie poziomu tyreotropiny obserwuje się w nadczynności tarczycy, a podwyższony w niedoczynności tarczycy. Wartości referencyjne mieszczą się w granicach: 0,4-4,0 mj.m/l. Wydzielanie TSH jest pobudzane przez tyreoliberynę, produkowaną w podwzgórzu (struktura w mózgu).
Tyroksyna wolna – fT4
To wolna frakcja tyroksyny, którą oznaczamy w celach diagnostycznych zaburzeń hormonalnych. Nadmiar tyroksyny obserwowany jest w stanach nadczynności tarczycy np. choroba Graves-Basedowa, wole nadczynne (guzkowe), a niedobór w przypadku niedoczynności tarczycy (choroba Hashimoto, niedorozwój umysłowy, wole niedoczynne). Wartości referencyjne: 10 do 25 pmol/l (8-20 ng/l).
Rozszerzony profil tarczycowy
Rozszerzony profil tarczycowy obejmuje badania z podstawowego profilu tarczycowego, czyli określenie poziomu tyreotropiny oraz wolnej frakcji tyroksyny, ale jest rozszerzony o następujące parametry:
Trijodotyronina wolna – fT3
Jej nadmiar występuje w stanach z nadczynnością tarczycy, a niedobór w razie niedoczynności gruczołu tarczowego.
Wartości referencyjne fT3: 3-2,25 - 6 pmol/l (1,5 - 4 ng/l).
Przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej – anty-TPO
Wykonywane jest w celu wykluczenia lub powiedzenia stanu zapalnego tarczycy. Obecność tych przeciwciał, czyli ich miano jest znacznie wysokie jeżeli chodzi o zapalenie tarczycy typu Hashimoto, przebiegające z niedoczynnością tego gruczołu. Wartości referencyjne ustalane są indywidualnie dla każdego.
Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie – anty TG – raczej niewykorzystywane z powodu braku praktycznego zastosowania. Wyniki nie są miarodajne.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
