Osteoporoza i koksartroza to częste powody niesprawności, a nawet inwalidztwa osób w starszym wieku. Rzadko zdajemy sobie sprawę, że w odpowiednim czasie zastosowana profilaktyka pozwoli się przed nimi uchronić.Ani przez moment nie możemy zanadto się zmęczyć. Zatem siedząc na kanapie przed telewizorem lub z gazetą w ręku dowiadujemy się, że mieszkańcy krajów wysokorozwiniętych częściej ulegają złamaniom kości wskutek osteoporozy. Między innymi to właśnie brak aktywności fizycznej powoduje, że kości łatwiej tracą swoją twardość, a niewypracowanie sobie tzw. „gorsetu mięśniowego” sprzyja zwyrodnieniom stawów.
Menopauza a kości
Z ostatnią miesiączką, zwaną menopauzą, ustaje czynność hormonalna jajników. U co trzeciej kobiety obniżenie poziomu hormonów jako skutek menopauzy niekorzystnie odbija się na gęstości kości. Deficyt estrogenów jaki ma wówczas miejsce zakłóca blisko 400 przemian metabolicznych organizmu. Spadek żeńskich hormonów płciowych powoduje, że komórki tkanki kostnej zwane osteoklastami (komórki niszczące kość) są aktywniejsze i odbierają szkieletowi wapń. Odbudowa struktur kostnych jest przy tym utrudniona, ponieważ budujące kość komórki, osteoblasty, przy niskim poziomie estrogenów są działają wolniej i słabiej.
A trzeba wiedzieć, że masa kośćca rośnie do wartości szczytowych osiąganych w wieku 30.-35 lat. Wtedy procesy kościotwórcze przeważają nad procesem resorpcji ( niszczenia kości). Okres równowagi kostnej, kiedy tworzenie i resorpcja kości są w równowadze, trwa około 15 lat. Po tym czasie już do końca życia wykazuje on cechy inwolucji [1].
Menopauza zatem powinna być sygnałem, że najwyższy czas zatroszczyć się o zdrowie kości.
Lekkie i kruche
Osteoporoza jest chorobą polegającą na zmniejszeniu gęstości prawidłowo zmineralizowanej kości. Kość staje się patologicznie porowata i cienka, a wskutek czego rośnie ryzyko złamań nawet przy niewielkim urazie, a nawet bez jego udziału.
Zmieńmy dietę
Nie tylko brak ruchu i niedobór żeńskich hormonów płciowych sprzyja osteoporozie. Wciąż pokutują złe nawyki żywieniowe: wysoka zawartość białka i tłuszczów zwierzęcych, węglowodanów, soli (zwiększa utratę wapnia), niska podaż wapnia, za mało świeżych warzyw i owoców, ponadto - nadużywanie alkoholu, tytoniu, kawy [1].
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego, czyli problem medyczny
Osteoporoza to nie jedyna choroba narządu ruchu, która daje o sobie znać w późniejszych latach naszego życia. Zmiany zwyrodnieniowe stawów należą do najczęstszych i najbardziej uciążliwych problemów medycznych wieku średniego i starszego [1]. W USA najpopularniejszą dysfunkcją stawów jest choroba zwyrodnieniowa (osteoartroza). Rocznie przeprowadza się w tym kraju prawie 200 tys. zabiegów całkowitej wymiany stawu biodrowego spowodowanego koksartrozą - chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego [2].
Zwyrodnieniowa choroba stawów jest stanem o wielorakiej etiologii, zespołem uogólnionego uszkodzenia wszystkich struktur stawowych. Sprzyja jej: podeszły wiek, predyspozycje genetyczne, nadwaga, praca w pozycji stojącej, dźwiganie ciężkich przedmiotów oraz takie czynniki miejscowe jak: uraz stawu, zniekształcenie rozwojowe, dysplazja panewki stawowej, martwica kości, zaburzenia endokrynologiczne.
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego zaczyna się postępującą utratą chrząstki stawowej. Towarzyszy jej niedostateczna odbudowa chrząstki pokrywającej, przebudowa podchrzęstnej warstwy kości oraz tworzenie się wyrośli kostnych. Z czasem dochodzi do zniesienia szpary stawowej i utraty ruchomości stawu.
Ból w koksartrozie jest dominującym i uporczywym objawem i w miarę trwania choroby nasila się. W początkowej fazie związany jest jedynie z ruchem i obciążeniem stawu, ale z postępem choroby przechodzi w przewlekły.
Przebieg choroby jest powolny i może prowadzić do ciężkiego kalectwa spowodowanego przykurczem i bolesnością podczas obciążenia, która uniemożliwia chodzenie.
Osteoporoza i koksartroza – indywidualne podejście
Obie choroby nie tylko niosą ze sobą cierpienie, ale mogą powodować trwałe inwalidztwo. Tylko czy musimy być na nie skazani? Oczywiście wtedy, gdy osteoporoza czy koksartroza zostaną zdiagnozowane, wymagają specjalistycznego leczenia, zgodnie z przyjętymi standardami postępowania w danej chorobie, ale lepiej będzie w odpowiednim czasie podjąć takie kroki, by zapobiec ich rozwojowi.
Osteoporozie sprzyja deficyt żeńskich hormonów płciowych. Koksartroza zaczyna się natomiast uszkodzeniem struktur chrząstki stawowej. Proces następnie przechodzi na cały staw. Suplementację odpowiednich substancji można więc zacząć zanim wystąpią objawy.
Estrogeny roślinne sprzymierzeńcem kości Profilaktykę osteoporozy można rozpocząć od eliminacji środowiskowych czynników ryzyka i korekty stylu życia. Aktywność fizyczna, rzucenie palenia i odstawienie popularnych używek będą krokiem we właściwym kierunku. Dietę należy wzbogacić w produkty mleczne.
Zalecone przez lekarza leczenie farmakologiczne w zdiagnozowanej osteoporozie obowiązuje do końca życia.
Ponieważ podczas menopauzy dochodzi do spadku poziomu żeńskich hormonów płciowych, co sprzyja osteoporozie, suplementacja hormonalna jest jednym z elementów standardowego leczenia osteoporozy. Jednakże od kiedy zaczęły napływać informacje o ujemnych skutkach stosowanej już od wielu lat hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), kobiety z większą rezerwą podchodzą do przyjmowania hormonów, w obawie o swoje zdrowie. Estrogeny roślinne – czyli fitoestrogeny (izoflawony) stanowią potencjalną alternatywę suplementacji hormonalnej dla kobiet, które nie chcą, nie mogą lub obawiają się przyjmowania HTZ, lub też z zasady wolą przyjmować preparaty roślinne.
W kościach znajdują się receptory estrogenowe typu beta. Bogatym źródłem izoflawonów są ziarna soi. Ponieważ izoflawony (fitoestrogeny) mają budowę chemiczną bardzo zbliżoną do estrogenów, mogą wiązać się z receptorami estrogenowymi w kościach [3] i naśladować ich działanie. Sześciomiesięczna dieta z dużą ilością hormonów pochodzenia sojowego (znajdujących się w preparacie takim jak Climagyn) zastosowana u kobiet po menopauzie spowodowała zauważalny wzrost gęstości kości.
Leczenie koksartrozy
Koksartroza jest chorobą nieuleczalną. W początkowym etapie choroby leczenie polega przede wszystkim na łagodzeniu bólu, ale jego efekty są mało satysfakcjonujące. Niestety nie ma metody, która pozwoliłaby na cofnięcie zmian w stawie, dlatego bardziej zaawansowane stadia choroby leczone są operacyjnie. Leczenie chirurgiczne stosuje się zazwyczaj dopiero u tych osób, u których ból występuje nie tylko podczas ruchu, a leczenie przeciwbólowe coraz silniejszymi lekami nie przynosi rezultatu oraz u których doszło do znacznej niesprawności ruchowej. Wykonanie zabiegu odwleka się jak najdłużej, ponieważ nie jest dokładnie wiadomo, jaki jest optymalny moment na wykonanie całkowitej wymiany stawu. Rehabilitacja po zabiegu usprawniająca chodzenie z nowym, sztucznym stawem trwa blisko rok.
Ale tej poważnej, postępującej, związanej z dużą niesprawnością i cierpieniem chorobie w poważnym stopniu można byłoby zapobiec, wcześniej o tym pomyślawszy. Na przykład redukcja otyłości może zmniejszyć występowanie zwyrodnienia stawów biodrowych przynajmniej o 25% [5]. Oprócz tego ważne jest zatroszczenie się o stan samej chrząstki stawowej, od której procesy chorobotwórcze się zaczynają.
Siarczan glukozaminy regeneruje chrząstkę
W postępowaniu w przypadku zwyrodnienia stawu zmniejszenie degradacji chrząstki stawowej i pobudzenie procesu naprawczego ma duże znaczenie dla przebiegu dolegliwości. Podanie substancji modyfikujących przebieg dolegliwości korzystnie uzupełni stosowaną standardowo w koksartrozie terapię objawową lekami przeciwbólowymi. Z substancji modyfikujących chrząstkę stawową najczęściej stosowane są produkty zawierające siarczan glukozaminy. Glukozamina jest podstawowym związkiem w syntezie glukozoaminoglikanów i kwasu hialuronowego, wspólnie tworzących proteoglikany, które obok kolagenu stanowią zręb substancji międzykomórkowej chrząstki. W koksartrozie występuje dysfunkcja metaboliczna biosyntezy proteoglikanów. Podawanie siarczanu glukozaminy ma na celu wyrównanie wewnątrzustrojowego niedobóru glukozaminy i stymulowanie biosyntezy kwasu hialuronowego i proteoglikanów koniecznych do odbudowy chrząstki.
Badania kliniczne wykazały, ze podawanie siarczanu glukozaminy powoduje zmniejszenie dolegliwości bólowych u chorych z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego i biodrowego[2].
Wykazanie, że preparaty siarczanu glukozaminy (takie jak Artresan) rzeczywiście korzystnie wpływają na fizjologiczne funkcjonowanie stawów, a ich stosowanie nie wiąże się z działaniami ubocznymi powoduje, że uwzględnianie ich w postępowaniu wspomagającym w przypadku dolegliwości stawów staje się coraz bardziej powszechne.
Problemy z narządem ruchu, którym można przeciwdziałać
Osteoporoza i koksartroza to poważnie dolegliwości ograniczające sprawność, ale nie każdy na nie skazany. W okresie okołomenopauzalnym dobrze jest pomyśleć o skutecznym wsparciu swojego organizmu w tym trudnym dla niego okresie zmian hormonalnych przez stosowanie fitoestrogenów oraz pamiętanie o utrzymaniu w dobrej kondycji chrząstki stawowej (przyjmowanie preparatów z siarczanem glukozaminy), to przyniesie korzyść tak naszym kościom jak i stawom. Życie po menopauzie nie musi wiązać się z ograniczeniem naszej swobody ruchu.
Źródło:
1. Włodzimierz Samborski. „Choroby reumatyczne wieku podeszłego – etiopatogeneza, objawy kliniczne i postępowanie lecznicze”
2. Nancy E. Lane. „Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego”
3. Helena Rotsztejn. „Fitoestroeny jako czynnik poprawiający komfort życia kobiety w okresie menopauzy”.
5. Małgorzata Wisłowska. „Choroba zwyrodnieniowa stawów – glikozaminoglikany”
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!