„Tam gdzie nie ma dzieci, nie ma bogactwa”
W kulturze afrykańskiej, która nie jest jednorodna, ale składa się na nią wiele społeczności i grup etnicznych, rodzina jest najważniejszą wartością. Dziecko jest w rodzinie bardzo ważną, jeśli nie kluczową, postacią. Rodzina powstaje dopiero wtedy, gdy w małżeństwie pojawia się potomstwo. Dobrze oddaje ten fakt przysłowie: „Nie ma nic bardziej bolesnego niż śmierć człowieka, który nie miał dzieci”.
„Wyrażaj się z szacunkiem do dziecka, a ono odda ci tym samym”, mówi kolejne afrykańskie przysłowie. Rodziny są najczęściej wielodzietne, co wynika z tradycji. Problemy ekonomiczne i inne, z którymi borykają się kraje afrykańskie, nie zmieniają faktu, że wychowanie dzieci jest istotne. „Bóg dał ci dziecko, ale nie wykształci go za ciebie”, „Edukacja dziecka jest odpowiedzialnością całej wioski”. Dziecko wychowuje się tak, by pomagało starszym, by mogło kiedyś opiekować się rodzicami i być częścią wspólnoty, bo, jak mówi kolejne z przysłów, „Wariactwem jest żyć samemu”.
Mężczyzna i kobieta
„Ten, kto nigdy nie opuścił domu, wierzy, że nikt nie gotuje lepiej, niż jego matka” - trudno zakwestionować tę uniwersalną prawdę. Mimo to, gdy wreszcie spotka nas miłość, a „o miłość i nienawiść najłatwiej przy piwie”, wszystko się zmienia. „Krótki jest szlak przez las, gdy u celu czekają ukochani ludzie”. A po ślubie, jak wiadomo, najważniejszy jest stan równowagi: „Suknie żony są ceną spokoju jej męża.”
Mądrości
- Człowiek nie posiada ogona i nie ma grzywy. Można go uchwycić jedynie za słowo wychodzące z jego ust.
- Sprawiedliwość jest jak ogień, jeśli spróbujesz ją zdusić, rozprzestrzeni się.
- Słuchaj rad starszych, a na wojnę idź z młodymi.
- Swędzący tyłek towarzyszyć ci będzie wszędzie, dokądkolwiek pójdziesz.
- Cierpliwość może ugotować kamień.
- Kłamstwo nie zaprowadzi daleko.
- Kto upił się winem, otrzeźwieje, ale kto upił się bogactwem, trzeźwy nie będzie nigdy.
- Milczenie jest mową.
- Nadzieja jest kotwicą świata.
- Nie obrażaj krokodyla, zanim nie znajdziesz się na drugim brzegu.
- Pierwszy łyk piwa rozgrzewa serce, drugi - ochładza, trzeci - podnieca, czwarty - pałasz z pochwy dobywa.
- Uciekać przed słoniem nie hańba.
- W dzień odjazdu nie zaczyna się przygotowań do podróży.
- Żołądek można nasycić, pragnień nie nasyci się nigdy.
Zagadki
- Zagadki ludu Kikuju z Kenii:
Podróżuje z tobą, ale nigdy nie powie: odpocznij. – Twój cień. - Zagadki Suahili z Kenii i Tanzanii:
Jest stworzona z dziur. – Sieć rybacka. - Zagadki ludu Baule z Wybrzeża Kości Słoniowej:
Jest wyższy, gdy siedzi, niż gdy stoi. – Pies.
Źródła: „Jak mówić polskim dzieciom o dzieciach Afryki?”, Fundacja „Afryka inaczej” 2009, www.afryka.org
