Przez pierwszy rok życia dziecko uczy się kontroli postawy, integracji zmysłowej, prawidłowych ruchów (np. sięgania, unoszenia głowy, raczkowania lub stania) oraz podstawowych gestów. Rozpoznaje już brzmienie głosu matki oraz własnego, gaworzy i bawi się dźwiękami. Przysłuchuje się odgłosom z otoczenia i podejmuje pierwsze próby ich naśladowania. Możliwa jest więc interakcja i czynne uczestnictwo w świecie języka – jednoroczne dziecko powinno umieć naśladować dźwięki wydawane przez różne zwierzątka (jak piesek czy krówka), powinno rozumieć podstawowe słowa i kojarzyć je z przedmiotami z otaczającego je świata.
Oswajanie z językiem
Do małego dziecka trzeba dużo mówić, ma to decydujący wpływ na rozwój słuchu i mowy. Można opowiadać mu coś podczas zabaw lub czynności pielęgnacyjnych, śpiewać mu, czytać, recytować proste rymowanki. W pełnej ciepła atmosferze bezpieczeństwa wytwarzają się warunki idealne do podświadomego przyjmowania przez dziecko zasad języka i – stopniowo – porozumiewania się.
Ważne, by dziecko oswajało się z językiem w jego prawidłowej formie. Nie powinniśmy przesadzać z używaniem pieszczotliwych zdrobnień i naśladowaniem dziecięcego „paplania” przez długi czas. Trzeba zwracać uwagę, czy dziecko mówi w sposób zrozumiały – nie tylko dla osób, które nauczyły się rozumieć jego komunikaty.
Dalszy rozwój mowy
Przez następne lata rozwój posługiwania się językiem jest integralnie związany z ogólnym rozwojem dziecka. Od 1 do 3 roku życia – wzrasta kontrola ruchowa dziecka, uczy się ono wspinać na wyższe obiekty, używać coraz bardziej skomplikowanych zabawek, kreatywnie dobierać np. kształty i kolory klocków, badać rzeczywistość w zasięgu wzroku. Od 2 do 4 roku życia bawi się już w parku, używa plasteliny czy farbek, słucha muzyki, przebiera się w różne stroje. Przez cały ten czas należy mówić do dziecka, śpiewać mu i czytać, a także zachęcać je do współudziału w tych czynnościach.
Od 4 do 7 roku życia dziecko rozwija się dalej fizycznie i zmysłowo. Pojawiają się gry ruchowe, piosenki i melodie, tabliczka mnożenia i nazwy dni tygodnia – wszystkie te sekwencyjne informacje rozwijają jego pamięć. Powinniśmy zachęcać dziecko do głośnego opowiadania historii jakie mu przeczytaliśmy.
Warunki prawidłowego rozwoju
Najważniejsze w rozwoju językowym dziecka jest uczucie, jakie cechuje jego nauczycieli, czyli rodziców. Jeśli dziecko zacznie mówić, trzeba dbać o to, by rozumiało słowa, dostarczać mu przykładów bliskich i znanych, dotyczących jego życia, by mogło stworzyć poprawne skojarzenia znaczeniowe. Wielkie znaczenie ma również atmosfera panująca w domu, która wpływa na przyjmowanie przez dziecko języka. Jeśli będzie ona nerwowa i nieprawidłowa, pełna kłótni rodziców rozgrywanych na oczach dziecka oraz surowych kar lub przeciwnie – zbytniego rozpieszczania, mogą pojawić się u dziecka zaburzenia emocjonalne i rozwojowe, takie jak jąkanie, mutyzm, logofobia. Możliwe są też opóźnienia w rozwoju mowy.
Należy zatem pamiętać, że każde dziecko rozwija się inaczej, co wynika z możliwości jego organizmu oraz warunków wychowawczych, jakie zapewnia mu środowisko rodzinne.
źródło: Sally Goddard Blythe, "Harmonijny rozwój dziecka", wyd. Świat Książki, Warszawa 2006
