Urodził się w rodzinie ziemiańskiej w Sycynie. Ojciec, komornik radomski, potem sędzia sandomierski, był właścicielem kilku wsi. Jan wzrastał w gronie licznego rodzeństwa, w serdecznej rodzinnej atmosferze. W wieku czternastu lat rozpoczął studia na uniwersytecie krakowskim. W 1551 r. zapisał się na uniwersytet w Królewcu, a w rok później wyruszył w podróż do Włoch.
Pobyt w Padwie umożliwił mu zetknięcie się z włoskim renesansem i klimatem niezwykle płodnym pod względem intelektualnym. Studiował filozofię, filologię klasyczną, rozczytywał się w literaturze greckiej, łacińskiej i włoskiej. Z tego okresu pochodzą pierwsze próby literackie, np. utwory miłosne adresowane do tajemniczej Lidii.
Powstały także utwory łacińskie oraz niektóre fraszki i pieśni polskie. W 1559 r. wrócił Kochanowski do kraju i został dziedzicznym właścicielem majątku Czarnolas. Najpierw jednak spróbował kariery dworskiej. Na jakiś czas związał się z dworem Firlejów i dworem biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego. W 1564 r. dostał się na dwór królewski i zdobył stanowisko sekretarza.
Włączył się w nurt życia politycznego, w swoich utworach wyrażał troskę o przyszłość państwa. Powstały wówczas utwory o charakterze politycznym: Satyr, Zgoda, Wróżki oraz Fraszki i Pieśni, które najlepiej odzwierciedlały życie towarzyskie dworzan.
We Fraszkach roi się od autentycznych sytuacji i nazwisk, wspomnień biesiad i hulanek, miłostek i dworskich romansów.
Rozczarowanie dworem, rozwianie nadziei na zdobycie względów królewskich oraz potrzeba spokojnego życia spowodowały, że w 1571 r. Kochanowski wrócił na wieś. Rozpoczyna się okres czarnoleski, najbardziej kojarzący się z tradycyjnym wizerunkiem poety tworzącego w cieniu czarnoleskiej lipy, w otoczeniu rodziny i przyjaciół.
Ok. 1574 r. żeni się z Dorotą Podlodowską, dom zapełnia się dziećmi, poeta wiedzie szczęśliwe i spokojne życie rodzinne. Nie zerwał jednak kontaktu z polityką, wyjeżdża do Krakowa, pisze utwory związane z elekcją Henryka Walezego, uczestniczy w zjeździe szlachty w Stężycy wzywającym króla do powrotu po jego ucieczce. Stabilizacja życiowa sprzyja rozkwitowi twórczości poetyckiej.
Zobacz też : Jan Kochanowski - fraszki
W Czarnolesie powstaje Odprawa posłów greckich, Psałterz i wreszcie po śmierci trzyletniej córki Urszuli cykl utworów zatytułowany Treny. W 1584 r. wyrusza Kochanowski do Lublina ze skargą do króla z powodu zabójstwa swego szwagra Jakuba Podlodowskiego. W Lublinie umiera nagle. Pochowany zostaje w Zwoleniu.
Kochanowskiego słusznie nazywa się „ojcem polskiej poezji”. Jako pierwszy sformułował nowożytny program poezji narodowej i stworzył ją od podstaw. Wyrażał przekonanie, że poeta swemu narodowi służy głównie poezją. Stworzył arcydzieła liryki. Wybiegł poza horyzonty swojej epoki, okazał się najwybitniejszym twórcą polskiego renesansu.
Dbał o kształt swojego stylu, o formę uprawianych gatunków i artyzm języka. Pieśni, fraszki, elegie i treny świadczą o umiłowaniu idei antycznych, o rozległej wiedzy poety i o jego renesansowym nastawieniu do życia.
Zobacz też : Jan Kochanowski - pieśni
