Orwell George (1903 - 1950)
Właściwe nazwisko Eric Arthur Blair, angielski pisarz i publicysta, urodził się w Bengalu, pracował w brytyjskiej policji w Birmie, a od 1928 r. przebywał w Europie. Brał udział w wojnie domowej w Hiszpanii po stronie republiki, w czasie II wojny światowej zaciągnął się do wojsk obrony kraju, był korespondentem BBC i pisma „Observer”. Rozgłos zyskał jako pisarz polityczny, demaskujący w swych alegorycznych utworach wszelkie formy totalitaryzmu, zwłaszcza realnego socjalizmu sowieckiego.
Przez pewien czas wiódł cygańskie życie, doświadczenia z tego okresu opisał w zbeletryzowanym reportażu Na dnie w Paryżu i Londynie (1933). Rezultatem udziału w walkach w Hiszpanii był reportaż literacki W hołdzie Katalonii (1939). Największą sławę przyniosły mu dwie powieści: satyryczno-groteskowa alegoria stalinowskiej wersji komunizmu Folwark zwierzęcy (1945) i antyutopia, w której wszystko nadzoruje Wielki Brat - Rok 1984 (1949). W obu książkach Orwell odsłania mechanizmy
deprawacji myślenia i języka, m.in. tzw. zjawisko nowomowy.
Folwark zwierzęcy
Powieść wykorzystuje tradycyjną konwencję literacką bajki zwierzęcej. Na paraboliczny charakter utworu wskazują bohaterowie, którymi są zwierzęta wyposażone w szereg umiejętności i cech ludzkich. Również temu celowi służy alegoryczna fabuła składająca się z fantastycznych wydarzeń. Powieść dokonuje analizy systemu totalitarnego i rodzenia się państwa opartego na sile i terrorze policyjnym. Rzecz dzieje się gdzieś w Anglii na małym folwarku należącym do pana Jonesa, nadużywającego alkoholu i źle obchodzącego się ze swoimi zwierzętami. Te nie wytrzymują złej doli, buntują się, wypędzają swego ciemiężyciela i obejmują władzę.
Zobacz też: Literatura last siedemdziesiątych i osiemdziesiątych
W euforii wolności niszczą narzędzia tortur i przemocy, opracowują system norm obowiązujących w nowym państwie, sprawiedliwie rozdzielają zakres obowiązków i pracy. Pracują ciężko, ale są szczęśliwe z powodu wolności i samodzielności. Stopniowo początkowa demokracja zostaje ograniczona, bo wyłaniają się z rządu elity. Dochodzi do walki o władzę między Chyżym (Snowballem) a Napoleonem. Zwycięża Napoleon przy pomocy oddanego aparatu policyjnego (psy). Zaczyna się dyktatura. Prawa pozostałych zwierząt są stopniowo ograniczane, zmieniane i dostosowywane do potrzeb rządzących. Zwierzęta, obezwładnione terrorem, bezwzględnym rozprawianiem się z przeciwnikami, kłamliwą propagandą, porażone strachem, mają tylko słuchać i ciężko pracować.
Wśród zwierząt wyróżnia się koń Boxer, niezbyt rozgarnięty, ale silny, pracowity, symbol robotnika - bezmyślnego automatu kierującego się maksymą: „będę więcej pracować”. Nie dopuszcza do siebie myśli o zakłamaniu wodza, jest oszukanym i wykorzystanym przez władzę idealistą. Podobnie inne zwierzęta wierzą w hasła głoszone przez ekipę Napoleona, znoszą głód, ciemiężenie i nie są w stanie zbuntować się. Za to grupa świń, uprzywilejowana, czerpiąca zyski materialne z panującego systemu, tworząca aparat biurokratyczny, czuje się w tym Folwarku Zwierzęcym niezwykle pewnie.
Zobacz też: Literatura emigracyjna
Wymowa utworu jest jasna. Powieść, wykorzystując alegorię zwierzęcą, prezentuje narodziny i rozwój państwa totalitarnego. Przedstawiony świat wydaje się groteskowy i śmieszny, ale tylko pozornie. Utwór bowiem ma na celu przestrzec przed groźbą totalitaryzmu, systemu zagrażającemu wolności człowieka. Jednocześnie uświadamia czytelnikowi, że w każdym z nas tkwi skłonność do zła i przemocy. Każda rewolucja za szczytnymi hasłami kryje żądzę władzy.
Źródło: Wydawnictwo Printex
