Pierwsze przypadki zespołu Aspergera zostały opisane w latach 40. XX wieku przez Hansa Aspergera, ale do 1980 r. nie postawiono właściwej diagnozy tego zaburzenia. Osoby z zespołem Aspergera były postrzegane w dwojaki sposób: jako odmieńcy i jako geniusze. Główną ich cechą było odcięcie się od otoczenia i skupienie na własnych zainteresowaniach, które rozwijały ich drogę zawodową.
Osoby dotknięte tym zaburzeniem mają wysoki iloraz inteligencji. Najlepiej sprawdzają się jako kierownicy własnych firm i pracownicy na samodzielnych stanowiskach.
Czasem przy zespole Aspergera diagnozowane są także: depresja, fobia społeczna i zaburzenia lękowe. U dzieci natomiast schizofrenia dziecięca oraz ADHD.
Jak diagnozuje się zespół Aspergera?
Wiedza na temat zespołu Aspergera rośnie dzięki prowadzonym przez naukowców testom. To sprawia, że coraz więcej dzieci otrzymuje właściwą diagnozę.
Przed wizytą u specjalisty należy się odpowiednio przygotować. Bardzo pomocne mogą okazać się zdjęcia oraz nagrania z wakacji, imprez rodzinnych i szkolnych. Wszystkie pytania, które chcemy zadać lekarzowi, najlepiej zapisać na kartce, aby podczas wizyty w gabinecie nic nie umknęło naszej uwadze.
Pierwszym specjalistą, z jakim rodzice najczęściej się konsultują, jest psycholog. Oczekują od niego przedstawienia przyczyn niewłaściwych zachowań dziecka oraz jego całkowitego wycofania się z otoczenia. Jeżeli objawy niepokojąco nasilają się, wtedy dziecko jest odsyłane do psychiatry. Jeśli zaś objawy nasilają się głównie w szkole, dziecko kierowane jest do poradni psychologiczno-pedagogicznej. O wykonaniu badań w poradni decydują rodzice – oni też podejmują decyzję o tym, czy wyniki tych badań zostaną ujawnione w przedszkolu lub szkole.
Nie należy nastawiać się na natychmiastową diagnozę. Diagnozowanie zespołu Aspergera to dosyć żmudny i długotrwały proces. Może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Diagnozowanie powinno być połączone z badaniami słuchu, wzroku, krwi, neurologicznymi, genetycznymi, testami psychologicznymi i wywiadem z rodzicami oraz ankietą skierowaną do nauczycieli. Te badania są niezbędne, aby można było wykluczyć niepokojące objawy.
Wsparcie specjalistów dla chorych i ich rodzin
Zarówno dzieciom z zespołem Aspergera, jak i ich rodzicom oraz opiekunom specjaliści tacy jak: pediatra, pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznej, psychiatra, neurolog, opiekunowie w szkole i przedszkolu oraz członkowie stowarzyszeń i fundacji powinni udzielić fachowej pomocy i wsparcia.
Pediatra:
- skierowanie do konkretnej placówki, poradni;
- obserwowanie dziecka w trakcie wizyty.
Pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznej:
- przeprowadzanie testów psychologicznych, pedagogicznych;
- ocena stopnia rozwoju dziecka w porównaniu z norma wiekową;
- wystawienie rzeczowej opinii lub orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego;
- zalecenie do pracy z dzieckiem w domu i szkole;
- organizacja warsztatów dla rodziców;
- organizacja terapii dziecka na terenie poradni.
Psychiatra:
- różnicowanie diagnozy;
- wykluczenie zaburzeń psychicznych;
- skierowanie na badania dodatkowe (genetyczne, metaboliczne);
- (w razie potrzeby) zlecenie farmakoterapii.
Neurolog:
- badania oceniające rozwój psychomotoryczny;
- zlecenie i interpretacja badania EEG;
- skierowanie na inne badania (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny).
Opiekunowie w szkole lub przedszkolu:
- zauważanie trudności dziecka;
- sugerowanie konsultacji z psychologiem, pedagogiem w poradni;
- realizacja zaleceń na podstawie orzeczeń lekarskich oraz wdrażanie programu pracy z dzieckiem;
- organizowanie terapii.
Członkowie stowarzyszeń i fundacji:
- organizowanie grup tematycznych dla dzieci,
- pomoc w kontaktach ze szkołą;
- grupy wsparcia dla rodziców;
- pomoc rodzicom;
- organizowanie pomocy prawnej.
Trudności w postawieniu diagnozy
Podczas wizyty u specjalisty dziecko otrzymuje diagnozę, z którą rodzic nie jest w stanie się pogodzić. Najważniejsze jest, by zaufać własnej intuicji, ponieważ żadna osoba nie zna dziecka tak dobrze jak jego rodzic. W razie wątpliwości diagnozę zawsze można potwierdzić u innego specjalisty.
Może się też tak zdarzyć, że prawidłowa diagnoza zostaje postawiona dopiero po kilku latach. Specjalista diagnozujący powinien pamiętać, że objawy zespołu Aspergera nie pokrywają się z następującymi zaburzeniami:
- autyzm wysokofunkcjonujący;
- autyzm atypowy;
- zaburzenie semantyczno-pragmatyczne;
- dziecięce zaburzenie dezintegracyjne;
- schizofrenia dziecięca;
- zespół łamliwego chromosomu X;
- zespół Tourette’a;
- zatrucie metalami ciężkimi;
- upośledzenie umysłowe;
- FAS (zespół alkoholowy płodu).
Czynnikami zaburzającymi postawienie diagnozy są:
- ADHD;
- zaburzenia lękowe;
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywne;
- zaburzenia zachowania;
- zaburzenia depresyjne;
- mutyzm wybiórczy;
- zaburzenia tikowe;
- uzależnienia;
- padaczka.
Klasyfikacja zespołu Aspergera
Aby zaklasyfikować dziecko do zespołu Aspergera, muszą wystąpić następujące zaburzenia:
1. Co najmniej 2 z poniższych zaburzeń w relacjach społecznych:
- trudności w zachowaniach niewerbalnych;
- brak nawiązywania kontaktów z rówieśnikami;
- brak chęci na wspólna zabawę z innymi;
- brak empatii;
2. Przynajmniej 1 z poniższych zachowań:
- stereotypowe zachowania;
- sztywne rytuały;
- powtarzanie ruchów;
- zainteresowanie elementami różnych obiektów;
3. Brak sukcesów na ważnych płaszczyznach życiowych;
4. Brak zainteresowania otoczeniem;
5. Wykluczone rozpoznanie schizofrenii lub innego zaburzenia.
Polska klasyfikacja
W Polsce ta klasyfikacja przedstawia się następująco:
1. Brak opóźnienia w rozwoju mowy:
- wymawianie pojedynczych słów przed ukończeniem 2. roku życia, komunikowanie się zdaniami przed ukończeniem 3 lat;
- umiejętności praktyczne w pierwszych 3 latach życia;
- nadmierne zafascynowanie tematem;
2. Wystąpienie 2 z poniższych zaburzeń w relacjach społecznych:
- zaburzenia kontaktu wzrokowego, mimiki, postawy ciała, gestykulacji;
- trudności w relacjach z rówieśnikami;
- brak empatii;
- brak chęci przebywania z innymi;
3. Występowanie przynajmniej 1 z poniższych zachowań:
- stereotypowe zainteresowanie, rytuały;
- powtarzanie ruchów;
- zafascynowanie częściami przedmiotów;
4. Wykluczenie innych zaburzeń: schizofrenii prostej, zaburzenia schizotypowego, obsesyjno-kompulsywnego, anankastycznego zachowania osobowości.
Diagnoza... i co dalej?
Postawienie prawidłowej diagnozy powoduje u rodziców zarówno odczucie ulgi, jak i lęku. Od tego momentu mogą oni skupić się na niesieniu fachowej pomocy dla dziecka. Rodzina może zgłębić wiedzę na dany temat oraz zastanowić się nad planem działania. Należy zaakceptować odmienność dziecka i nie zmieniać go za wszelka cenę. Odmienność nie zawsze jest wadą, może się też okazać atutem. Trzeba dać dziecku szansę, aby odkryło swój potencjał.
Do rodziców należy przygotowanie dziecka do życia w społeczeństwie. Nie należy oczekiwać od otoczenia, aby zaakceptowało dziwne zachowania dziecka z zespołem Aspergera. Im wcześniej zostanie rozpoczęta sesja terapeutyczna, tym wcześniej dziecko zacznie funkcjonować wśród innych ludzi.
Dodajmy na koniec, że na zespół Aspergera cierpiało wiele sławnych osób, np.: Albert Einstein, Isaac Newton, Thomas Jefferson, Charles de Gaulle, George Orwell.
Zobacz też:
9 mitów na temat osób z zespołem Aspergera
Zespół Aspergera a autyzm
Opracowano na podstawie książki „Codzienność z zespołem Aspergera. Okiem rodzica i terapeuty” autorstwa Agnieszki Borkowskiej i Beaty Grotowskiej. Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2012/jm
