Jak wynika z szacunków ZUS, blisko 5 mln osób z 12 mln uprawnionych nie zebrało dokumentów potwierdzających zarobki i staż pracy, które pozwalają wyliczyć kapitał początkowy w ZUS. Jeśli jesteś jedną z nich, już dziś zacznij szukać świadectw pracy i zaświadczeń o zarobkach, jakie otrzymywałaś w poprzednich firmach. Im później się do tego zabierzesz, tym mniejsza szansa na znalezienie wszystkich dokumentów.
Co to jest kapitał początkowy w ZUS?
Zgodnie z przepisami, kiedy nabędziesz prawo do emerytury, otrzymasz ją z ZUS, otwartego funduszu emerytalnego i ewentualnie z tzw. trzeciego filaru (jeżeli opłacasz dodatkowe ubezpieczenie).Jeśli pracowałaś przed 1999 r., tj. przed wejściem w życie reformy emerytalnej, na wysokość twojej emerytury w ZUS będą miały wpływ nie tylko zwaloryzowane składki przekazywane co miesiąc przez pracodawcę i gromadzone na twoim indywidualnym koncie, ale także zwaloryzowany kapitał początkowy. Co to jest? To twoje składki na ubezpieczenie społeczne, jakie płaciłaś, pracując przed reformą. Można zatem powiedzieć, że to rodzaj „posagu”, jaki otrzymujesz z ZUS za to, że masz długi staż pracy.
Kapitał początkowy jest wyliczany każdej osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która do 1 stycznia 1999 r. przepracowała, opłacając składki emerytalne, co najmniej 6 miesięcy i jeden dzień.
Jak się tworzy kapitał początkowy?
ZUS wylicza kapitał na podstawie twoich średnich zarobków z:- 10 kolejnych lat pracy od 1980 r. do 1998 r.;
- 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu zatrudnienia (nie muszą następować po sobie kolejno);
- z faktycznego czasu ubezpieczenia (dotyczy to osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r., które nie mogą udowodnić kolejnych 10 lat z powodu korzystania z urlopu wychowawczego, nauki w szkole wyższej, ubezpieczenia przez okres krótszy niż 10 lat).
Wybierz najkorzystniejsze lata
Ty decydujesz o tym, z którego okresu pracy kapitał ma być wyliczony. Powinnaś wskazać te lata, w których twoje zarobki przekraczały średnie roczne wynagrodzenie w gospodarce lub najbardziej się do niego zbliżały. Jak to zrobić?Weź kartkę i podziel ją na pół. Po jednej stronie wpisz po kolei swoje lata pracy a obok nich – zarobki. Pamiętaj, że ma to być dochód roczny, nie miesięczny. Nie wliczasz do tego premii i nagród, jakie otrzymałaś w firmie. Po drugiej stronie kartki zapisz średnie roczne wynagrodzenie w Polsce w danym roku (znajdziesz je np. w roczniku statystycznym). Porównaj kwoty ze sobą. Wybierz te lata, które są dla ciebie najkorzystniejsze.
Jeżeli przed styczniem 1999 r. legalnie pracowałaś w którymś z państw Unii i byłaś ubezpieczona, ten okres może być uwzględniony przy ustalaniu kapitału początkowego, pod warunkiem że wynosi mniej niż rok.
Zgromadź potrzebne dokumenty
ZUS nie oblicza kapitału z własnej inicjatywy. Robi to na twój wniosek. Powinnaś zatem złożyć w swoim oddziale ZUS następujące dokumenty:- wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1);
- wypełniony kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6);
- świadectwa pracy, zaświadczenia i inne dowody potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe (np. dyplom uczelni wyższej, książeczka wojskowa);
- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS RP-7) lub legitymację ubezpieczeniową zawierającą wpisy o zatrudnieniu i wynagrodzeniu.
Osoby, które indywidualnie opłacały składkę na ubezpieczenie społeczne lub współpracowały przy prowadzeniu działalności, powinny w kwestionariuszu (druk ZUS Rp-6) podać: adres firmy i jednostkę ZUS, do której odprowadzane były składki oraz Numer Konta Płatnika (NKP) nadany kiedyś przez ZUS, a także numer REGON i NIP.
Inne porady prawne i finansowe znajdziesz na naszym forum.
Zobacz też:
Wszystkie dokumenty trzeba dołączyć w oryginale. Wyjątkowo ZUS dopuszcza przedstawienie kserokopii (muszą być poświadczone za zgodność z oryginałem) następujących dokumentów:
- książeczki wojskowej;
- dyplomu ukończenia studiów;
- wyciągów z akt wystawionych przez urzędy stanu cywilnego;
- danych z dowodu osobistego („książeczkowego”).
Gdy nie masz dokumentacji
Jeśli jesteś osobą skrupulatną i zachowałaś wszelkie dokumenty związane z przebiegiem pracy zawodowej, nie będziesz miała kłopotu z ich zgromadzeniem. Gorzej, jeżeli gdzieś ci się zapodziały. Wtedy musisz ich poszukać. Masz szczęście, jeśli firmy, w których pracowałaś, istnieją – wystarczy się do nich udać i poprosić o wydanie stosownych dokumentów. Gdy jednak okaże się, że firmy już nie ma:- Idź do oddziału ZUS. Posiada specjalny informator z wykazem ponad 6 tysięcy upadłych lub zlikwidowanych przedsiębiorstw (możesz też szukać na stronie http://www.zus.pl w bazie zlikwidowanych zakładów).
- Sprawdź archiwa. Gdy w ZUS nic nie znajdziesz, możesz szukać w archiwum działającym przy urzędzie wojewódzkim, na którego terenie znajdowała się zlikwidowana firma. Sporo dokumentów posiadają także archiwa resortowe .
- Zadbaj o świadków. Gdy poszukiwania w archiwach nie przyniosą rezultatu, poszukaj osób, które potwierdziłyby twoje zatrudnienie (jeśli zaginęły dokumenty sprzed 15 listopada 1999 r.).
A co, jeżeli mimo poszukiwań, nie uda ci się udowodnić zarobków za wskazane lata pracy? ZUS sam wyliczy ci kapitał początkowy, przyjmując za te okresy kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w gospodarce uspołecznionej w danym okresie.
W razie wątpliwości – odwołaj się
ZUS ma pół roku od otrzymania dokumentów na obliczenie twojego kapitału początkowego. Jeżeli po otrzymaniu decyzji uważasz, że zrobił to błędnie, możesz złożyć reklamację (formularz ZUS ZRU). Druk dostaniesz w oddziale ZUS lub na jego stronie internetowej (www.mojaskladka.zus.pl).Tu możesz szukać dokumentów
- Archiwum Ministerstwa Gospodarki (dotyczy zlikwidowanych zakładów pracy z sektora przedsiębiorstw), plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa, tel. 22 870 21 96, www.mg.gov.pl, e-mail: archiwum@mg.gov.pl
- Archiwum Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (dotyczy zlikwidowanych placówek kulturalnych), ul. Krakowskie Przedmieście 15/17, 00-071 Warszawa, tel. 22 421 01 00, www.mkidn.gov.pl
- Archiwum Państwowe Dokumentacji Osobowej i Płacowej, Milanówek, ul. Okrzei 1, skr. poczt. 164 (http://www.milanowek.ap.gov.pl – ma dokumentację firm, które upadły lub postawiono je w stan likwidacji)
Okresy składkowe i nieskładkowe
Do okresów składkowych (tzn. tych, za które opłacano składki na ubezpieczenie społeczne) wlicza się m.in. okresy:- zatrudnienia
- pracy nakładczej
- pracy w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych
- innej pracy zarobkowej, np. umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia
- pobierania zasiłku macierzyńskiego, zasiłku dla bezrobotnych.
Do okresów nieskładkowych zalicza się m.in.:
- okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego (chorobowego, opiekuńczego) oraz otrzymywania świadczenia rehabilitacyjnego
- urlopy wychowawcze
- czas nauki w szkole wyższej na jednym kierunku (jeśli ukończyłaś tę naukę)
- niewykonywania pracy przed 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych (nie więcej niż 5 lat).
Inne porady prawne i finansowe znajdziesz na naszym forum.
Zobacz też:
Na podstawie artykułu Alicji Hass w magazynie Przyjaciółka