W Polsce przybywa osób zadłużonych. Jedni stali się niewypłacalni w wyniku nieprzewidzianych, niezależnych od nich zdarzeń, inni lekkomyślnie zaciągali zobowiązania finansowe, nie licząc się z konsekwencjami. Wiele tych osób z radością powitało wprowadzoną w 2009 roku ustawę o upadłości konsumenckiej, traktując ją jako możliwość nowego startu w życiu, czystą kartę.
W rzeczywistości warunki ogłoszenia upadłości są bardzo rygorystyczne i w praktyce oznaczają likwidację majątku, a nie po prostu umorzenia długów. Może więc lepiej pomyśleć zanim sięgnie się po to ten ostateczny środek?
Upadłość nie dla wszystkich
Według raportu InfoDług pod koniec 2010 roku niespłacone długi Polaków wzrosły o blisko 75%. Już ponad 5% konsumentów w naszym kraju nie reguluje swoich zobowiązań w terminie. Coraz więcej osób wpada w pętlę zadłużenia. Z pomocą tym, których długi urosły do kwot niemożliwych do spłacenia przyjść miała ustawa o upadłości konsumenckiej.
Z możliwości ogłoszenia upadłości konsumenckiej nie może jednak skorzystać każdy. Może to być jedynie osoba niewypłacalna, która nie jest w stanie spłacać swoich długów ze względu na zaistnienie wyjątkowych, niezależnych od niej okoliczności (takich jak utrata pracy, choroba, wypadek itp.). - Wyklucza to więc konsumentów, którzy lekkomyślnie zaciągali kolejne zobowiązania będąc już niewypłacalnymi lub gdy utrata pracy nastąpiła za zgodą lub z winy pracownika. Upadłości nie mogą też ogłosić osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz rolnicy. Grono tych, którzy mogą skorzystać z tej ostatniej deski ratunku jest więc niewielkie – zaznacza Paweł Majtkowski, główny analityk Expander i ekspert Związku Firm Doradztwa Finansowego (ZFDF).
Upadłość konsumencka często traktowana jest jako możliwość otrzymania „czystej karty”. Niestety jest to mylna opinia, ponieważ postępowanie upadłościowe oznacza de facto utratę całego posiadanego majątku. Dłużnik, który zwróci się do sądu rejonowego z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej zobowiązany jest przekazać syndykowi cały swój majątek, który następnie zostaje spieniężony. Jeśli obejmuje on nieruchomość, w której mieszka osoba zadłużona, z uzyskanej za kwoty zostaje mu przyznana równowartość średniego czynszu najmu na okres 12 miesięcy (kwota ta ustalana jest indywidualnie przez sędziego-komisarza). Reszta pieniędzy przeznaczona jest na spłatę zobowiązań (lub ich części) wierzycielom. Ustalany jest też 5-letni plan spłaty pozostałej kwoty. Dopiero po tym czasie niespłacona część zostaje umorzona.
Przez 5 lat po ogłoszeniu upadłości nie można zaciągać żadnych większych zobowiązań finansowych, takich jak kredyty czy zakupy na raty. Za złamanie zasad grozi umorzenie postępowania upadłościowego. Z możliwości ogłoszenia upadłości konsumenckiej można skorzystać jedynie raz na 10 lat. Tak restrykcyjne zasady powodują, że niewiele osób korzysta z tej opcji. – Ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinno być traktowane jako ostateczność. Zanim złożymy wniosek do sądu trzeba wykorzystać wszystkie dostępne możliwości wyjścia z długów w inny sposób. W końcu stawką jest cały posiadany majątek, w tym mieszkanie lub dom. Wprowadzenie ustawy o upadłości konsumenckiej było dobrym posunięciem, ale restrykcyjność przepisów została moim zdaniem zaprojektowana celowo, aby nie korzystać z tego rozwiązania zbyt pochopnie. Jest to wyjście dla osób odpowiedzialnych, które wpadły w kłopoty finansowe nie do końca ze swojej winy i które odpowiednio wykorzystają daną im szansę – mówi Paweł Majtkowski, Expander i ZFDF.
Wkręceni w spiralę
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest ostatecznością w sytuacji, gdy nie ma innych możliwości spłaty długów. Powodem znalezienia się w tej sytuacji jest natomiast wpadnięcie w pętlę zadłużenia. - Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie jest tak proste, jak może się wydawać i nie oznacza po prostu umorzenia wszystkich długów. Jest to bardzo trudna sytuacja, w której dłużnik zrzeka się całego swojego majątku. Najlepiej więc działać tak, aby nie dopuścić do tej sytuacji i nie pozwolić, aby zadłużenie przestało być możliwe do spłaty. Rosnące długi wynikają nierzadko z zaniechań i braku wiedzy na temat inwestowania i oszczędzania, braku umiejętności gospodarowania środkami finansowymi, a także z dostępności kredytów. Jedynie kilka procent Polaków posiada oszczędności stanowiące dodatkowe zabezpieczenie finansowe na wypadek nagłych wypadków, takich jak utrata pracy czy choroba. Tak właśnie wpada się w pętlę zadłużenia – mówi Paweł Majtkowski (Expander i Związek Firm Doradztwa Finansowego). ZFDF radzi więc w kilku prostych punktach, jak uniknąć pętli zadłużenia:
- Postaraj się realnie ocenić swoje możliwości finansowe – zastanów się, czy po odliczeniu wszystkich zobowiązań, jakie zaciągasz i musisz uregulować, pozostała kwota pozwoli ci na utrzymanie się.
- Planuj budżet na każdy miesiąc i pilnuj wydatków.
- Uważaj na promocje – przy zaciąganiu kredytu sprawdzaj dokładnie warunki umowy, może się okazać, że „promocja” będzie droższa od regularnej oferty, szczególnie jeśli oznacza konieczność zakupienia dodatkowych produktów finansowych (np. karty kredytowej).
- Sprawdź, czy umowa kredytowa dopuszcza możliwość negocjowania zawartych w niej warunków.
- Ucz się oszczędzania i inwestowania – w księgarniach i Internecie dostępne jest wiele poradników na ten temat; zbyt niskie zarobki są zwykle jedynie wymówką dla braku oszczędności.
- Nie wydawaj wszystkich pieniędzy na spłatę rat kredytu – zawsze zostawiaj jakieś oszczędności na nieprzewidziane wydatki, na przykład w razie choroby.
- Zaplanowane oszczędzanie przynosi o wiele lepsze efekty niż odkładanie pieniędzy, które nam zostaną pod koniec miesiąca.
- Unikaj złych długów, czyli takich, które po zakończeniu spłaty nie powiększają twojego majątku.
- Jeśli na działania profilaktyczne jest już niestety za późno, nadal istnieje wiele możliwości, dzięki którym można wyjść z kłopotów. Najważniejsze to nie uciekać do odpowiedzialności i jak najszybciej poinformować bank o problemach i wspólnie poszukać wyjścia z zaistniałej sytuacji – radzi Paweł Majtkowski, ekspert Związku Firm Doradztwa Finansowego i Expandera.
