Podstawą dziedziczenia może być ostatnia wola, wyrażona w testamencie, albo przepisy prawne. Jeśli chcesz, aby po tobie dziedziczyła najbliższa rodzina, nie musisz spisywać testamentu. Wtedy, zgodnie z ustawą, majątek przejedzie na twojego współmałżonka, dzieci, rodziców lub rodzeństwo. Czasem jednak chcemy, aby część spadku przypadła konkretnemu spadkobiercy albo osobie niespokrewnionej. Wtedy testament jest niezbędny. Warto pamiętać, że podział spadku na podstawie testamentu ma pierwszeństwo przed ustawą.
Rodzaje testamentów
Prawo wyróżnia trzy rodzaje testamentów:1. Pisemny, tzw. holograficzny.
Musi być napisany przez spadkodawcę własnoręcznie, czytelnie podpisany (nie wystarczy tzw. parafa czy inicjały) i opatrzony datą. W treści dokumentu powinno być wyraźnie określone, co komu przypada po śmierci spadkodawcy. Testament bez podpisu lub napisany na komputerze jest nie ważny i żaden z powołanych spadkobierców nie będzie mógł dziedziczyć na jego podstawie.
– nie budzi wątpliwości, co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia dokumentu (np. nie był w którymś momencie ubezwłasnowolniony),
– zmarły nie pozostawił innych testamentów.
2. Ustny, czyli allograficzny.
Przyszły spadkodawca wyraża swoja ostatnią wolę w obecności kierownika urzędu stanu cywilnego lub przedstawiciela administracji państwowej (np. wójta, burmistrza) i dwóch świadków. Oświadczenie zostanie zapisane (w protokole) i odczytane w obecności świadków. Protokół musi być podpisany przez spadkodawcę oraz wszystkie osoby, które były przy tym obecne. Z tej formy nie mogą skorzystać osoby głuche lub nieme.
Szczególną formą testamentu ustnego jest dokument sporządzony na statku morskim lub powietrznym albo podczas pełnienia służby wojskowej. Przy wyrażaniu ostatniej woli musi być obecnych trzech świadków, w tym dowódca samolotu (statku).
Testamenty szczególne tracą moc po 6 miesiącach od momentu, gdy minęły przyczyny ich sporządzenia.
3. Notarialny.
To najpewniejsza forma dla testamentu. Tak sporządzony jest najtrudniejszy do obalenia. Nikt też nie może go zniszczyć, bo oryginał dokumentu jest przechowywany u notariusza. Testament sporządza się w formie aktu notarialnego.
Opłata wynosi:
- 50 zł za zwykły testament,
- 100 zł, gdy dokument zawiera zapis, polecenie lub pozbawia uprawnionego prawa do zachowku,
- 150 zł, gdy testament zawiera zapis windykacyjny.
Uwaga! Ostatniej woli nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.
Warto wiedzieć. Od 2011 r. działa Notarialny Rejestr Testamentów (NORT). Jeśli chcesz mieć pewność, że testament, jaki sporządziłaś, nie zaginie po twojej śmierci, możesz zarejestrować go w specjalnej bazie. Jest to bezpłatne. Rejestracji dokonuje notariusz na twój wyraźny wniosek zawarty w samym testamencie lub odrębnym protokole.
Zapisy i polecenia w testamencie
W testamencie mogą się znaleźć różnego rodzaju zapisy i polecenia.1. Zapis zwykły.
Spadkodawca może w testamencie zobowiązać spadkobiercę (ustawowego, testamentowego) lub osobę, której coś zapisuje (zapisobiorcę), do określonego świadczenia majątkowego na rzecz wskazanej osoby (przekazania określonej rzeczy, wypłacenia określonej sumy pieniędzy). Procedura nabycia przedmiotu zapisu wymaga sporządzenia dodatkowej umowy między spadkobiercą a osobą, na rzecz której został uczyniony zapis. Gdy spadkobierca odmówi wykonania zapisu, zapisobiorca może wystąpić przeciwko niemu do sądu.
2. Zapis windykacyjny.
Na jego podstawie osoba, na rzecz której ten zapis był zrobiony z chwilą otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy), staje się właścicielem majątku lub rzeczy. W praktyce musi ona jednak potwierdzić swoje prawo do przedmiotu objętego zapisem windykacyjnym. To oznacza, że konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego oraz uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem.
Uwaga! Przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być tylko rzeczy oznaczone co do tożsamości. Na przykład, jeśli przedmiotem zapisu mają być pieniądze, wówczas spadkodawca może to zrobić tylko w drodze zapisu zwykłego. Wtedy ustalony prawnie spadkobierca będzie zobowiązany do wypłaty oznaczonej kwoty pieniędzy na rzecz zapisobiorcy.
Warto wiedzieć. Zapis windykacyjny może być zamieszczony tylko w testamencie notarialnym.
3. Polecenie.
Jest to rozporządzenie testamentowe, które nakłada na spadkobiercę lub zapisobiorcę obowiązek oznaczonego postępowania. Może ono dotyczyć spadkodawcy (np. poleca on ufundowanie tablicy ku jego czci) lub np. organizacji społecznej (przekazanie fundacji określonej kwoty). Wykonania polecenia może żądać każdy ze spadkobierców, a gdy ma ono na względzie interes społeczny – właściwy organ, np. gmina.
Alicja Hass
autorka jest redaktorem Przyjaciółki i Pani Domu
Przeczytaj również:
Poznaj zasady dziedziczenia
Jak napisać testament?
Kto przyjmuje spadek lub darowiznę w imieniu dziecka?
Jak napisać testament?
Kto przyjmuje spadek lub darowiznę w imieniu dziecka?