Zatrucie to grupa objawów wywołana poprzez działanie trucizny, która dostała się do organizmu.
Środkami, które najczęściej figurują na liście przyczyn zatruć są leki – nasenne, psychotropowe i analgetyki (leki przeciwbólowe). Zaledwie 1/5 wszystkich zatruć stanowią środki ochrony roślin, detergenty wykorzystywane w gospodarstwie domowym oraz gazy przemysłowe. Substancje te mogą wnikać do organizmu następującymi drogami: pokarmową, oddechową oraz przez skórę i błony śluzowe.
Co to jest trucizna?
Trucizna jest substancją organiczną (naturalną) lub nieorganiczną (syntetyczną), powodującą po wniknięciu do organizmu szereg niepożądanych reakcji, zagrażających zdrowiu i życiu. Na skutek ich działania mogą powstać stałe uszkodzenia organizmu lub śmierć. Trucizna może mieć postać stałą, ciekłą lub gazową. Jej działanie może być szybkie, nieprzewidywalne, gwałtowne, ale także mogą tez gromadzić się w organizmie i odkładać w narządach powodując przewlekłe zatrucia.
Zatrucia można podzielić na następujące grupy:
- celowe po zażyciu trucizny (w celach samobójczych), stanowiące około 80-90% zatruć
- przypadkowe, stanowiące 10-15% zatruć
- związane z wykonywanym zawodem, stanowiące 5% zatruć
W poszukiwaniu przyczyn...
Będąc na miejscu zdarzenia i rozpoznając zatrucia, nie możemy zapomnieć o własnym bezpieczeństwie (rękawiczki gumowe, maski, gogle ochronne). Należy zwrócić uwagę na puste opakowania po lekach, podejrzane buteleczki, fiolki, naczynia i je zabezpieczyć do badań. Jeśli jest możliwość – trzeba przeprowadzić wywiad bezpośrednio z poszkodowanym, lub osobami mającymi z nim kontakt. W wywiadzie powinno się uwzględnić następujące pytania:
1. Co się stało?
2. W jaki sposób?
3. O jaką ilość trucizny może chodzić?
4. Dlaczego do tego doszło?
5. Czy poszkodowany wypowiadał swoją niechęć do życia lub wspomniał o samobójstwie?
6. Czy w miejscu pracy są jakieś uchybienia?
7. Na jakie środki chemiczne był poszkodowany narażony w pracy?
Objawy, które mogą sygnalizować zatrucie:
ze strony układu nerwowego
- upośledzenie stanu przytomności lub śpiączka
- niepokój ruchowy i pobudzenie psychiczne
- splatanie
- podniecenie
- drżenia, drgawki
- rozszerzenie źrenic - po amfetaminie, atropinie, kokainie, LSD, lekach przeciwdepresyjnych
- zwężenie źrenic – tzw. źrenice szpilkowate – po zatruciu opiatami: heroina, morfina, kodeina
- oczopląs po fenytoinie (lek stosowany w stanie padaczkowym), strychninie (lek – alkaloid rzadko stosowany w celu pobudzenia krążenia i oddychania)
ze strony skóry:
- rumień
- pęcherze z martwicą
- oparzenia (chemikalia)
ze strony układu pokarmowego:
- nudności
- wymioty
- biegunka
- ślinotok
- nieprzyjemna woń z ust
- obrzęk błony śluzowej jamy ustnej
- trudności w połykaniu
- krwawienie z przewodu pokarmowego
- zwolnienie lub przyspieszenie oddechu
- zwolnienie lub przyspieszenie pracy serca, ból za mostkiem
Pierwsza pomoc:
1. Bezzwłoczne wezwanie zespołu ratownictwa medycznego (999 lub 112)
2. Eliminacja źródła zagrożenia – oparów, gazów, cieczy lub wyniesienie poszkodowanego ze strefy zagrożonej.
3. Usunięcie skażonej odzieży przez rozcięcie nożyczkami.
4. Oczyszczenie skóry z substancji żrących poprzez starcie gazą (1 gazik = 1 starcie) i przepłukanie czystą wodą. Jeśli nie ma dostępu do wody, wystarczy samo starcie i osłonięcie jałowym opatrunkiem.
5. Wzbudzanie wymiotów w przypadku gdy poszkodowany jest przytomny i współpracuje (powinno się je prowokować do 6h po zatruciu, w przypadku grzybów – do 72h).
Sposoby wywoływania wymiotów: szybkie wypicie 1-2 szklanek wody ciepłego roztworu soli (2 łyżeczki soli na 1 szklankę wody, szybkie wypicie dużej ilości płynu, mechaniczne drażnienie gardła, sok malinowy u dzieci)
NIE wzbudza się wymiotów w przypadku połknięcia substancji żrących (kwasy, ługi), rozpuszczalników organicznych, substancji spieniających się, upośledzeniu lub braku przytomności i w ciąży.
6. W przypadku substancji żrących – rozcieńczenie substancji poprzez umiarkowane pojenie wodą, podanie mleka zmiksowanego z jajkiem w ciągu 2 minut od zatrucia.
7. NIE neutralizuje się kwasów i zasad z uwagi na reakcje egzotermiczne.
8. Odtrutki:
węgiel aktywowany – zatrucia lekami, grzybami, dobrze absorbuje środki trujące
tanina (mocny napar herbaty) – metale ciężkie, alkaloidy, strychnina
nadmanganian potasu – trucizny organiczne, nikotyna, strychnina
mleko – substancje organiczne, nie stosuje się przy zatruciu substancjami rozpuszczalnymi w tłuszczach
skrobia – jod i jego sole
białko jaja kurzego – kwasy, zasady, fenol
9. Ułożenie na boku w celu uniknięcia zachłyśnięcia wymiocinami.
10. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa w przypadku zatrzymania oddechu (stosować zawsze maseczkę do sztucznego oddychania!!! Ważne jest wykonanie 5 oddechów ratowniczych na początku RKO – tak jak w przypadku dzieci, tonących i rozległych urazów, a jeśli ich wykonanie jest niemożliwe – prowadzenie RKO poprzez samo uciskanie klatki piersiowej z częstotliwością 100/minutę).
Pogotowie odwozi poszkodowanego do najbliższego szpitala z oddziałem leczenia ostrych zatruć, jeśli zatrucie jest ciężkie. Lżejsze postacie zazwyczaj są leczone w oddziałach internistycznych.
W szpitalu poszkodowany przechodzi szereg badań w tym toksykologiczne. Podawane są także odtrutki farmakologiczne, np.: przy zatruciu paracetamolem – acetylocysteina, morfiną – nalokson, metanolem – etanol, związkami fosforoorganicznymi (insektycydy, herbicydy, fungicydy) – atropina, muchomorem zielonawym (sromotnikowym) – penicylina krystaliczna. W niektórych przypadkach stosuje się także płukanie żołądka, a w stanach ostrych leczenie jest prowadzone w oddziale anestezjologii i intensywnej terapii medycznej.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
