Kara grzywny

Kara grzywny – zgodnie z hierarchią kar z art. 32 kodeksu karnego jest najłagodniejszą karą przewidzianą przez polski kodeks karny. O dominującej roli grzywny wśród pozostałych kar przekonuje zarówno jej pierwsze miejsce w katalogu kar (art. 32 kk), jak i pierwsze miejsce w sankcjach alternatywnych przewidzianych za poszczególne przestępstwa. O znaczącej roli grzywny świadczą również inne przepisy statuujące prymat kar wolnościowych nad karą pozbawienia wolności (art. 58 § 1 kk) oraz przewidujące szerokie możliwości samoistnego orzekania kary grzywny.

Wymiar grzywny następuje w dwóch etapach. W pierwszym etapie sąd ustala liczbę stawek dziennych, przy czym minimum stawek dziennych wynosi 10, zaś maksimum 360, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Drugi etap wymiaru kary grzywny to ustalenie wysokości stawki dziennej. Stawka dzienna nie może być niższa niż 10 zł, i wyższa niż 2000 zł. Określając wysokość stawki dziennej należy wziąć pod uwagę okoliczności dotyczące stosunków majątkowych i osobistych sprawcy, czyli, zgodnie z art. 33 § 3, dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Wysokość stawki dziennej powinna być dostosowana nie tyle do istniejącej sytuacji majątkowej, ile do możliwości zarobkowych, a więc przewidywanej sytuacji majątkowej sprawcy.
Kara grzywny może wystąpić w kilku postaciach: jako grzywna samoistna, grzywna orzeczona obok kary pozbawienia wolności (art. 33 § 2) oraz grzywna orzeczona w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności lub kary ograniczenia wolności (art. 71 § 1).

Zgodnie z art. 58 § 2 kk grzywny nie orzeka się, jeżeli dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe uzasadniają przekonanie, że sprawca grzywny nie uiści i nie będzie można jej ściągnąć w drodze egzekucji. Zakaz ten dotyczy każdej podstawy prawnej orzeczenia grzywny, a zatem zarówno grzywny samoistnej, jak i orzeczonej obok kary pozbawienia wolności, orzeczonej na podstawie art. 71 § 1 k.k. w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, bądź kary ograniczenia wolności.

Skazanego wzywa się do jej uiszczenia w ciągu 30 dni, a w razie niepowodzenia grzywnę ściąga się w drodze egzekucji. Jeżeli egzekucja okaże się bezskuteczna (byłaby bezskuteczna), sąd może zamienić grzywnę w wysokości do 120 stawek dziennych, za zgodą skazanego, na pracę społecznie użyteczną. Jeżeli skazany grzywny nie uiści ani nie podejmie pracy społecznie użytecznej, pozostaje możliwość zastosowania zastępczej kary pozbawienia wolności. Jeden dzień pozbawienia wolności odpowiada dwóm stawkom dziennym. Zastępcza kara pozbawienia wolności nie może przekraczać 12 miesięcy pozbawienia wolności, jak też górnej granicy kary pozbawienia wolności przewidzianej za dane przestępstwo. Jeżeli za dany czyn nie grozi w ogóle kara pozbawienia wolności, to zastępcza kara nie może przekroczyć sześciu miesięcy pozbawienia wolności (art. 46 kkw).