Definicja i coś więcej
Celiakia (choroba trzewna) to trwającą całe życie choroba o nierozpoznanej do końca etiologii, w której występuje nietolerancja glutenu – białka występującego w zbożach. Coraz częściej zapadają na nią również osoby dorosłe (częściej kobiety niż mężczyźni), u których najczęstszym wyzwalaczem choroby jest stres, a być może także zanieczyszczenie organizmu lub geny.
Skórna postać celiakii to choroba Duhringa. Celiakia u osób dorosłych najczęściej bywa skąpo objawowa – pojawiają się: problemy z trawieniem, trudno leczona niedokrwistość, otyłość, zapalenie naczyń, osteoporoza, zapalenie stawów, depresje, nerwice i inne choroby psychiczne, choroby neurologiczne, stłuszczenie wątroby i inne.
Jak leczyć?
Jedyny skuteczny sposób leczenia tej choroby to stosowanie diety bezglutenowej. Pomimo że dieta jest niebywale skutecznym sposobem leczenia, stanowi poważny problem dla chorych, jak i dietetyków, ponieważ bardzo wiele produktów spożywczych zawiera dodatek zbóż.
Badania pokazują, że około 30% chorych nie jest w stanie przestrzegać rygorystycznych zaleceń, a 25% spożywa jednak od 2,5-5 g glutenu na dobę.
Produktami naturalnie bezglutenowymi są: kukurydza, ryż, ziemniaki, soja, proso, gryka, tapioka, amarantus, maniok, soczewica, fasola, sago, sorgo (i wszystkie ich przetwory), orzechy, a także mięso, owoce i warzywa. Za bezglutenowe uznaje się również produkty, w których według ustaleń FAO/WHO zawartość glutenu nie przekracza 20 ppm (20 mg na kg) i oznacza się je międzynarodowym znakiem przekreślonego kłosa.
To wolno jeść!
Jeśli cierpisz na celiakię, możesz jeść/pić:
- herbatę, w tym herbatki ziołowe, kakao naturalne, wodę mineralną;
- produkty mleczne: mleko, maślankę, kefir, serwatkę, sery białe, fetę. Uwaga! Śmietana, jogurty, sery żółte (paczkowane), topione i homogenizowane mogą zawierać skrobię pszenną;
- mięsa, ryby: świeże mięso, podroby, ryby, owoce morza, wędliny wysokogatunkowe (najbezpieczniejsze są wędliny suche — np. kiełbasa krakowska, kabanosy);
- tłuszcze: masło, masło roślinne, margaryny, oleje, oliwę z oliwek, tran;
- warzywa i owoce (bez ograniczeń). Uwaga! Mogą być one nabłyszczane specjalnymi preparatami zawierającymi gluten;
- pieczywo, kasze, płatki: pieczywo i makarony bezglutenowe, makaron ryżowy i sojowy, kaszę kukurydzianą, jaglaną i gryczaną, kleik ryżowy, kukurydzę prażoną, chrupki czyste kukurydziane. Uwaga, jeśli płatki ryżowe i kukurydziane zawierają słód jęczmienny, są zabronione!
- słodycze: cukier, miód, galaretki, budynie i kisiele na bazie mąki ziemniaczanej, orzechy, migdały, mak, sezam, dżemy i marmolady, czekoladę mleczną i gorzką twardą oraz niektóre nadziewane, landrynki, lizaki, dropsy bez dodatku słodu i skrobi, słodycze bezglutenowe;
- inne: proszek do pieczenia bezglutenowy, soda oczyszczona, czysta żelatyna, drożdże, zioła i jednorodne przyprawy, ocet winny, ocet z jabłek, siemię lniane, czysty przecier pomidorowy, niektóre musztardy, majonez, jajka.
Zobacz też: Jakie produkty mogą zawierać gluten?
Zabronione!
W diecie bezglutenowej bezwzględnie zabronione jest spożywanie produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień i owies, a także pszenżyto, kamut i orkisz oraz wszelkich wyrobów z ich dodatkiem.
Czego chory na celiakię nie może jeść/pić?
- Napoje: kawa zbożowa, herbatki z dodatkiem słodu, kawy z dodatkami smakowymi, niektóre rodzaje kakao;
- produkty mleczne: tylko produkty, do których dodano glutenowe dodatki, takie jak skrobia i mąka pszenna. Często zdarza się to w śmietanach, w czekoladzie pitnej instant, niektórych jogurtach. Uwaga na tzw. wsad owocowy, może być zagęszczany skrobią pszenną;
- mięsa, ryby: większość konserw mięsnych i rybnych, większość wysoko przetworzonych wyrobów typu: parówki, pasztety, mielonki, kiełbasy itp., półprodukty panierowane (paluszki rybne itp.) Uwaga, w produktach tych oprócz skrobi na etykiecie może pojawić się tzw. białko roślinne (gluten);
- tłuszcze: sosy i majonezy z dodatkiem mąki. Uwaga, najczęściej mąką są zagęszczane majonezy używane w tzw. gastronomii;
- owoce: niektóre owoce suszone mogą być przesypywane mąką, aby się nie sklejały;
- pieczywo, kasze, płatki: tradycyjne pieczywo, makarony, kasza manna, kasza kus-kus, mąki, musli, otręby, płatki (także ryżowe i kukurydziane, jeśli zawierają słód jęczmienny!), panierki, bułka tarta;
- słodycze: ciasta, ciastka, słodycze z dodatkiem mąki i skrobi, batony, chipsy, niektóre czekolady, zwłaszcza nadziewane, niektóre marcepany i chałwy, lody z waflem i inne zawierające tzw. łom waflowy, słód jęczmienny (in. ekstrakt słodowy), guma do żucia;
- inne: sosy sojowe, większość bulionów z kostki, niektóre ketchupy, niektóre musztardy, większość zup w proszku i instant, zupy tradycyjne: barszcz biały, żurek (zakwas), czerwony na zakwasie.
Zobacz też: dział Celiakia