Niewłaściwy sposób odżywiania jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka wielu chorób
cywilizacyjnych, zwłaszcza chorób krążenia i nowotworowych. Zjawisko to związane jest głównie z nadmiernym spożyciem tłuszczów oraz ich niekorzystnym żywieniowo składem w diecie. Badania naukowe wskazują, że wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, zwłaszcza formy długołańcuchowe, wywierają niezwykle korzystny wpływ na zdrowie. W przeciętnym sposobie odżywiania obserwuje się jednak niskie spożycie tych kwasów tłuszczowych, a zbyt wysokie kwasów omega-6 obecnych głównie w tłuszczach roślinnych. Wpływa to na podwyższenie ryzyka rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych.
Kwasy tłuszczowe omega-3, zwłaszcza frakcje długołańcuchowe – EPA i DHA (kwas eikozapenta-
i dokozaheksaenowy) występują w rybach i zwierzętach morskich, a właściwie w ich tłuszczu. Szczególnie bogatym źródłem tych kwasów są tłuste ryby morskie, np.: śledzie.
Średnia zawartość kwasów omega-3 EPA i DHA w niektórych rybach i bezkręgowcach morskich, g/100g.
|
|
Dorsz |
Śledź |
Makrela |
Łosoś |
Pstrąg |
Tuńczyk |
|
EPA |
0,1 |
0,7 |
0,9 |
0,3 |
0,1 |
0,1 |
|
DHA |
0,2 |
0,9 |
1,6 |
0,9 |
0,5 |
0,9 |
|
Łącznie Omega-3 |
0,3 |
1,7 |
2,5 |
1,4 |
0,7 |
1 |
|
Tłuszcz ogółem |
0,7 |
9,0 |
13,9 |
5,4 |
7,7 |
4,7 |
Znaczenie zdrowotnePo raz pierwszy korzystne efekty działania kwasów omega-3 zauważono w latach 70., kiedy to naukowcy duńscy Bang i Dyerberg, prowadząc badania na grenlandzkich Eskimosach, zaobserwowali bardzo małą zapadalność na choroby układu krążenia (m.in. miażdżycę, cukrzycę i łuszczycę)
w porównaniu do Duńczyków. Efekty te przypisano diecie Eskimosów bogatej w kwasy omega-3 EPA i DHA, składającej się z ryb i ssaków morskich. Inne badania wykazały, że wszystkie społeczności spożywające znaczne ilości kwasów omega-3, zwłaszcza z rybami morskimi, cechują się mniejszą częstością występowania wspomnianych schorzeń w porównaniu do tych społeczności, w których jest ono niewielkie (śmiertelność z powodu chorób krążenia u Eskimosów wynosi ok. 7%, w Japonii ok. 12% zaś w Europie i USA ok. 45%). Od tego czasu w wielu badaniach potwierdzono i wyjaśniono zauważone wcześniej korzystne efekty działania kwasów omega-3, a także odkryto nowe.
kturalnym tkanki nerwowej, zwłaszcza kory mózgu i siatkówki. Ponad to, DHA odgrywa ważną rolę w rozwoju układu nerwowego zachodzącym podczas życia płodowego i we wczesnym dzieciństwie - zbyt niski poziom DHA w diecie kobiet może prowadzić do skrócenia trwania ciąży oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka. Wykazano również, że kwasy EPA i DHA hamują m.in.: rozwój schorzeń układu krążenia, zakrzepów naczyniowych, niektórych nowotworów, reakcji zapalnych i alergicznych, obniżają poziom trójglicerydów
i podwyższają korzystną frakcję HDL cholersterolu we krwi. Ponad to, pełnią ważną rolę w rozwoju
i prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, zwłaszcza mózgu i narządu wzroku.
Zalecenia spożycia
International Society for the Study of Fatty Acids and Lipids organizacja skupiająca naukowców zajmujących się badaniami wpływu kwasów tłuszczowych na zdrowie, zaleca aby spożycie długołańcuchowych kwasów omega-3 (EPA i DHA) w przypadku osoby dorosłej wynosiło
0,65 g dziennie. Jako wartości minimalne proponuje się 0,44 g.
Kobiety w ciąży i karmiące nie powinny spożywać mniej niż 0,6 g tych kwasów tłuszczowych dziennie. Przeciętna dieta w większości krajów wysokorozwiniętych jest uboga w kwasy tłuszczowe omega-3. Aby zapewnić odpowiednią podaż EPA i DHA zaleca się spożycie co najmniej 300 g ryb tygodniowo. Obecnie w Polsce wynosi ono średnio tylko ok. 125 g. Prostym sposobem poprawy tego niekorzystnego stanu jest znacznie częstsze spożycie ryb morskich m.in.: śledzi, które są tak bogate
w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, korzystnie wpływające na nasze zdrowie.
Dr inż. Wojciech Kolanowski - wykładowca w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Zakład Analizy i Oceny Jakości Żywności
Rozprawa doktorska: Wpływ wzbogacania tłuszczów do smarowania pieczywa w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3 EPA i DHA, na ich jakość i wartość odżywczą.
